فوت و فن تاکسیدرمی را یاد بگیریم

مدتی است خیلی از دوستانی که در محیط زیست فعالیت می کنند سئوالاتی در خصوص نحوه تاکسیدرمی و نمونه برداری بی جان از جانوران را از بنده میکنند در این مقاله به طور کاملا خلاصه به چکیده ای از این فن بسیار زیبا اشاره خواهیم کرد امید که مفید واقع گردد

نویسنده

 

taxidermy

تاکسیدرمی پرندگان:

هرگز یک پرنده کشته شده که متلاشی شده است را پوست نمی کنیم ، چون خون منعقد نمی شود و به محض استفاده از چاقو خون جاری شده و باعث کثیفی و رنگی شدن پرها می گردد ، بنابراین میتوان نمونه را در فریزر گذاشت تا کاملا سرد شود و یک روز جلوتر آن را از فریزر خارج کرده تا یخهایش باز شود و شروع به تاکسیدرمی می کنیم.

 ● آماده سازی نمونه برای تاکسیدرمی در تمام نمونه ها در ابتدا باید موارد زیر را بخاطر داشت: وزن و اندازه گیری اعضای بدن ? رنگ بدن ? پوست اطراف صورت ? چشم ها ? پاها و پلک چشم را یاداشت می کنیم. زمانی که نمونه برای ماه های زیادی نگه داری شده باشد رنگ تمام قسمتهای بدنش با نمونه تازه متفاوت خواهد بود. بنابراین ثبت این موارد در زمان مردن جانور بسیار مهم است. اگر پس از مردن حیوان ، رنگ بعضی از قسمتهای بدن تغییر کند میتوان توسط رنگ روغنی دوباره آن رنگ را بطور مصنوعی روی اعضای جانور ایجاد کرد. در صورتی که نمونه به طور طبیعی مرده باشد ، بایستی از زمان مردنش تا پوست کنی بیش از ۲۴ ساعت داخل فریزر نگه داری و شب قبل از تاکسیدرمی از فریزر خارج نموده و داخل یخچال گذاشته شود. هرگز یک پرنده کشته شده که متلاشی شده است را پوست نمی کنیم ، چون خون منعقد نمی شود و به محض استفاده از چاقو خون جاری شده و باعث کثیفی و رنگی شدن پرها می گردد ، بنابراین میتوان نمونه را در فریزر گذاشت تا کاملا سرد شود و یک روز جلوتر آن را از فریزر خارج کرده تا یخهایش باز شود و شروع به تاکسیدرمی می کنیم.

● مراحل تاکسیدرمی در ابتدا ، با دست پرهای روی قفسه سینه را به آرامی کنار می زنیم تا پوست دیده شود. سپس از ناحیه کلواک تا زیر گردن از وسط بدن توسط تیغ شکافی ایجاد می کنیم البته باید سعی کرد که برش را زیاد عمیق نزنیم ، تا پرنده دچار خونریزی نشود. در صورتی که در اثر بی دقتی این کار انجام شد لازم است مقداری پنبه روی آن قسمت گذاشته شود تا از آلودگی جلوگیری کند. سپس با کمک انتهای تیغ پوست را از گوشت که تقریبا نیمه منجمد است جدا می کنیم. پس از جدا کردن پوست در ناحیه شکم از طرفین پاها را از پوست جدا می کنیم تا به ناحیه دم برسیم. این مرحله نیاز به دقت بیشتری دارد تا پرهای ناحیه دم سالم بمانند. به آرامی و با کمک تیغ غده چربی را جدا و سپس استخوان دم را توسط قیچی یا سیم چین و همچنین استخوان پاها را از ناحیه بالای ران قطع می کنیم. سپس پوست آزاد شده و میتوان پوست پاها را هم جدا کرد.در قسمت پاها و بال استخوان ها باید سالم بمانند بنابراین به آرامی و بدون صدمه زدن به شاهپرها در بال استخوان را بیرون می کشیم و با کمک تیغ گوشت را از استخوان جدا کرده و استخوان را به جای اولیه اش بر می گردانیم. مرحله بعدی تخلیه جمجمه است. جدا کردن پوست از سر کار بسیار ظریفی است چون گوشها ، چشم ها و پلک ها پوست نازکی داشته و هر کدام را باید از قاعده اشان جدا کنیم. پس از جدا کردن گوش ، چشم و پلک ، جمجمه را بدون آنکه به استخوان آن صدمه ای وارد شود تخلیه و چشم ها را خارج می کنیم. سپس آن را به پودر بوراکس آغشته و داخل جمجمه را با گل رس پر و چشم ها را که از قبل آماده شده است را جا سازی می کنیم ، و پوست را به آرامی بر می گردانیم.

 ● سیم کشی اندازه سیم را طوری انتخاب می کنیم که پس از عبور دادن از بدن ، بالها و پاها چند سانتی متر بلند تر باشد. سیم های داخل بدن ، هم را در دو نقطه قطع می کنند که در آن نقاط سیم ها را بهم کلاف و محکم می کنیم.

 ● پنبه گذاری پس از سیم کشی مقداری پنبه را به صورت مفتول در آورده و با پنس وارد بال و پای جانور می کنیم و پنس را تا جایی که مقدور باشد جلو می بر یم تا حدی که پوست پاره نشود . سپس تنه و گردن را پر می کنیم و این کار را تا جایی ادامه می دهیم تا جانور به حالت طبیعی اش دیده شود. طوری باید پنبه را در پوست قرار داد تا از بیرون سیم احساس نشود. بعد از این کار پوست جانور را با کمک سوزن و نخ همرنگ بطور زیگزاگ میدوزیم ، و پرهای آن را با کمک پنس حالت می دهیم ، و آن را بر روی چوب مناسبی نصب می کنیم . پس از چند روز پرنده خشک شده و سیم های اضافی را می بریم . اکنون ما یک پرنده تاکسیدرمی شده زیبا داریم.

 ● حفاظت از نمونه های تاکسیدرمی شده اگر می خواهید نمونه تاکسیدرمی شده خود را برای سالهای طولانی مثل روزی که تهیه نموده اید ، نگه داری نموده و همیشه زیبا و طبیعی بماند لطفا به نکات زیر توجه نموده و کاملا رعایت نمائید.

 ۱- هرگز نگذارید بچه ها و افراد به نمونه ها دست زده و آنها را نامرتب نمایند.

 ۲- هیچوقت روی نمونه های تاکسیدرمی شده برای جلوگیری از حشرات از حشره کش ها استفاده نکنید.

 ۳- پاره کردن نمونه توسط گربه و سگ حتمی است ، از نزدیک شدن آنها جلوگیری نمائید.

 ۴- نمونه را با پارچه خیس یا آغشته به مایعات دیگر تمیز نکنید.

 ۵- نمونه و پایه آن را آهسته با چوب پر یا پارچه نازک و سبکی تمیز نمائید.

 ۶- پایه را در صورت لزوم می توانید با پارچه مرطوب تمیز نموده و دقت کنید که پارچه به پر ها یا مو های نمونه کشیده نشود. یا می توانید پایه را با مقداری روغن جلا همراه تینر با قلم مو تمیز نمائید.

 ۷- گرد سفید رنگی که گاهی اوقات از بدن نمونه می ریزد ، سم بی خطری است که جهت ضد عفونی استفاده شده و خطری برای نمونه یا شخص ندارد.

 ۸- گاهی ممکن است بر روی پایه چوبی ، گرد چوب دیده شود که داخل پایه توسط حشره چوب خور به خارج ریخته می شود . شما می توانید با قطره چکان یا قلم مو چند قطره تینر روغنی یا نفت در همان محل بریزید ، تا از بین بروند.

 ۹- نمونه را در مکانی قرار دهید که تابش مستقیم نور خورشید به روی آن نتابد .

 ۱۰- نمونه را در تابستان در جای خیلی گرم قرار ندهیدو بهتر است به اندازه ۱/۰ نفتالین را نرم نموده ، خیلی آهسته با دست در زیر پرهای نمونه بپاشید تا از نزدیک شدن حشرات جلوگیری کند. با رعایت و اجرای نکات ذکر شده شما برای همیشه نمونه ای زیبا و طبیعی در منزل یا محل کار خود خواهید داشت. 

چگونگی تهیه اسکلت حیوانات مهره دار

نویسنده : رابرت جی تاک   
مترجمین : جعفر نوری ، معین محلاتی

پوست حیوان را با دقت جدا کنید ، سعی می شود که استخوان های کوچک موجود در دم و پا حفظ گردند. اعضای داخلی را خارج کنید. به آرامی جمجمه را از بدن جدا کرده و مغز را با سرنگ محتوی آب بشوئید سپس جمجه را شماره گذاری نموده و مواظب استخوان های ظریف و شکننده جمجمه باشید. در اینجا روش تهیه اسکلت حیوانات مهره دار، جهت مطالعه علمی و همچنین نگهداری در موزه شرح داده می شود. تهیه چنین اسکلتی با تهیه اسکلت هایی که جنبه نمایشی دارند کاملا متفاوت است. در تهیه این نوع اسکلت ها باید دقت نمود که هیچ نوع صدمه ای اعم از شکستگی ، بریدگی یا ایجاد سوراخ یا فقدان قسمتی از اعضا نظیر دندان و غیره در هنگام جوشاندن استخوان ها پیش نیاید. اگر مایل به تهیه اسکلتی هستید که از لحاظ علمی حائز اهمیت باشد باید موارد زیر را مراعات نمائید: یک دفترچه یادداشت جهت ثبت اطلاعات بدست آمده تهیه نموده و هر نمونه را شماره گذاری نمائید. برای این کار از عدد یک شروع کنید مواظب باشید هرگز شماره ها مخلوط یا تکرار نگردند. هر اسکلت را جداگانه تهیه خشک و نگهداری کنید.

 ● طرز تهیه: بعد از اندازه گیری و بررسی علمی ، پوست حیوان را با دقت جدا نموده و چنانچه مایل به مطالعه و نگهداری پوست نیز می باشید همان شماره را بر روی پوست نصب کنید. گوشت را از استخوان جدا کنید لیکن مواظب باشید زردپی های اطراف مفاصل قطع نگردند. جهت سهولت دقت شود که سر و پا ها از قسمت های دیگر بدن جدا شوند ، اما مواظب باشید که هیچ کدام از استخوان ها نشکنند. بایستی توجه کرد که گاهی اوقات استخوان های کوچکی در داخل گوشت و قاعده زبان موجود است و همچنین استخوان های شانه و ترقوه بوسیله گوشت پوشیده شده اند که باید با دقت جدا شوند. از طریق سوراخ مهره اطلس ، مغز را از جمجمه خارج نموده و جهت جدا کردن مغز از جمجمه های کوچکتر میتوان از یک سرنگ زیر جلدی استفاده کرد ، بدین ترتیب که سرنگ را از آب پر کرده و بعد سوزن سرنگ را بدقت به داخل انتهای مغز فرو کنید ، سپس به آرامی آب سرنگ را بداخل جمجمه در زیر مغز خالی نمائید بدین ترتیب مغز از جمجمه جدا می شود. همچنین برای خارج نمودن مغز از جمجمه های بزرگ می توان از یک قطعه چوب نازک و مسطح استفاده نمود. دقت شود که این کار باعث گستگی و تخریب ساختمان داخلی جمجمه نگردد. سپس اسکلت را داخل یک ظرف آب قرار داده و به مدت ۲۴ ساعت نگاه دارید تا خون داخل آن خارج گردد. در هوای سرد می بایست استخوان را به مدت بیشتری در آب نگه داشته و با افزودن کمی آمونیاک به داخل آب عمل را تسریع نمود. بعد از خارج شدن خون اسکلت را در آب خالص گذاشته و حرارت دهید و حرارت آب را تا زیر نقطه جوش با لا ببرید ( البته زمان لازم برای حرارت دادن اسکلت ها نسبت به اندازه آنها می تواند از ۲ تا ۶۰ دقیقه متغیر باشد. ) سپس شعله زیر ظرف را خاموش نموده و کمی آمونیاک اضافه کنید و پس از چند دقیقه اسکلت را خارج نموده و گوشتهای چسبیده به استخوان را جدا کنید. ( برای محافظت از دستهای خود از دستگش های لاستیکی استفاده نمائید. ) استخوان ها را تمیز نموده و با دقت آنها را روی یک صفحه تمیز قرار داده تا خشک شوند ، از آنها مراقبت نموده تا مفقود نگردند و از دسترس بچه ها و حیوانات دور نگاه دارید. بعد از اینکه استخوان ها خشک شدند با مرکب شماره گذاری کنید. همان شماره نمونه را برای تمام استخوان های اسکلت تکرار کنید.

 ● تهیه و بکار بردن Dermestid beetles ( حشرات گوشتخوار ) روش دیگری که اغلب موزه های بزرگ تاریخ طبیعی بکار می برند اینست که بجای پختن و جوشاندن که اغلب باعث ضایع شدن استخوان جمجمه می گردد از حشرات گوشتخوار استفاده می گردد. پوست حیوان را با دقت جدا کنید ، سعی می شود که استخوان های کوچک موجود در دم و پا حفظ گردند. اعضای داخلی را خارج کنید. به آرامی جمجمه را از بدن جدا کرده و مغز را با سرنگ محتوی آب بشوئید سپس جمجه را شماره گذاری نموده و مواظب استخوان های ظریف و شکننده جمجمه باشید. همچنین گوشت های زائد پشت و پاهای حیوان را جدا نموده وشماره گذاری نمائید. با دقت اسکلت را طوری پیچیده که دم و پاها در کنار هم قرار گیرد. بعد اسکلت و جمجمه را در سایه و مکان خنکی قرا ر داده تا خشک شود. وچناچنچه لازم باشد می توان آن را در محلی دور از دسترس کودکان و حیوانات و مورچه ها آویزان نمود. بعد از یک یا دو روز که اسکلت خشک شد آن را در یک ظرف فلزی در بسته که دارای تهویه باشد قرار دهید. در این موقع از حشرات گوشتخواری به نام سوسک قالی carpet beetles که به طور طبیعی در لاشه حیوانات یافت می شوند استفاده می گردند. این حشرات به رنگ های سفید و سیاه و قهوه ای دیده شده اند و طول آنها به یک سانتی متر می رسد. ظرف محتوای اسکلت و حشره را در تاریکی و دور از نور خورشید قرار دهید . یک گروه سالم از این حشره می تواند به سرعت یک اسکلت کوچک را تمیز کند. بعد از آنکه حشرات کار خود را انجام دادند ، استخوان ها را خارج نموده و اسکلت را در ظرف محتوی آمونیاک قرار دهید سپس به آرامی گوشت ها و مواد زائد روی استخوانها را جدا نموده و پس از خشک شدن استخوان بطور انفرادی آنها را شماره گذاری کنید.

 ● طرز تهیه مخصوص ، جهت اسکلت پرندگان استخوان های پرندگان بسیار ظریف و شکننده هستند. شما باید با به کار بردن روشهای مختلف از انهدام اسکلت جلوگیری نمائید. قبل از شروع با دقت پرها را بکنید ، قسمت های داخلی بدن را بیرون آورده و گوشت بدن پرنده را از استخوان جدا نمائید ، مواظب باشد استخوان های کوچک نزدیک به انتهای بالها گم نشود. روش شماره یک : با دقت بال ها پا ها و جمجمه را جدا سازید ، گردن ، پشت و استخوان های لگن را به حال خود بگذارید. سپس تمام قسمت های اسکلت پرنده را در درون محلول آب که در آن آمونیاک اضافه شده به مدت چند ساعت قرار داده تا خون خارج شده و پوشش های روی استخوان نرمتر گردند. سپس اسکلت را در یک ظرف آب قرار داده و حرارت را تا زیر نقطه جوش برسانید و مدتی بعد حرارت را قطع نموده و بگذارید تا آب سرد شود. سیمی را از داخل سوراخ مهره های پشت عبور داده تا تمام مهره ها در همان محل طبیعی خود قرار گرفته و جابجا نشوند ، سپس با اسکالپل ، پنس و قیچی کوچک به آرامی استخوان ها را تمیز کنید. در هنگام کار مواظب باشید که محلول آمونیاک گرم با پوست یا چشم شما تماس پیدا نکند. روش شماره دو: با دقت بال ها ، پا ها و جمجمه را جدا سازید ، گردن ، پشت ، سینه و استخوان های لگن را به حال خود بگذارید. سپس تمام قسمت های اسکلت پرنده را درون محلول آب که درآن آمونیاک اضافه شده به مدت چند ساعت قرار داده و حرارت را تا زیر نقطه جوش رسانیده و اسکلت را در یک ظرف آمونیاک خالص قرار داده تا باف های اضافی تبدیل به ماده ژلاتینی گردند. سپس سیمی را از داخل سوراخ مهره های پشت عبور داده تا تمام مهره ها در همان محل طبیعی خود قرار گرفته و جابجا نشوند. در این موقع میتوان بافت های باقیمانده را به آسانی با دست جدا کرد ، توجه داشته باشید که برای این عمل حتما باید دستکش مخصوص پلاستیکی بدست کرده باشید. بهتر است در هنگام تمیز کردن استخوان آنها را در زیر شیر آب جاری گرفته تا آب به طور آرام از روی آن عبور کند. روش شماره سه : قسمت های مختلف اسکلت را طبق روشهای ۱ و ۲ جدا نسازید. بلکه بوسیله یک سیم فلزی از قسمت ستون پشتی البته سرتاسر آن عبور داده تا کلید قسمت ها را در جای خود نگهدارد. سپس لاشه پرنده را بمدت۳ الی ۵ دقیقه درآب ، با مقدار کمی دترژانت از قبیل پودر تاید بجوشانید و لاشه را در یک ظرف آب بمدت ۴ تا ۷ روز نگهداشته بطوریکه سرپوش ظرف بطور آزاد روی آن قرار گیرد. در پایان این مدت محتوی ظرف را در یک آبکش خالی نمائید تا استخوان های کوچک محفوظ گردند. گوشت های ژله مانند روی استخوان را بشوئید. سپس استخوان را دوباره برای مدت ۳ تا ۵ دقیقه بجوشانید البته در یک ظرف آب که در آن مقدار کمی پودر صابون ریخته شده باشد ، با این عمل کلیه گوشت ها و بافت های باقیمانده روی استخوان جدا شده و بوی بد استخوان نیز از بین میرود. هر روشی را که شما بکار میبرید مستلزم این است که اسکلت تمیز شده را بکناری گذارده تا خشک شود و سپس استخوان ها را همان طوریکه قبلا گفته شد بطور انفرادی شماره گذاری نمائید.

 ● طرز تهیه مخصوص جهت اسکلت مار استخوان های مار معمولا کوچک و نازک و ظریف هستند ، بعلاوه استخوان های جمجمه مار بیدیگر چسبیده شده اند اما پوست روی جمجمه جدا لیکن بسیار نزدیک به استخوان قرار گرفته است. هنگامیکه مبادرت به کندن پوست مار مینمائیداین موضوع بسیار مهم به نظر می رسد. برای کندن پوست مار احتیاج به یک قیچی نوک تیز دارید. سرتاسر شکم از انتهای دم تا زیر چانه را ببرید ، مواظب استخوان های کوچک و نازک دم و همچنین دنده ها و استخوان های نازک پشت باشید. پوست را از گوشت بوسیله انگشتان خود جدا سازید واین عمل را از دم مار شروع نموده و به آهستگی تا قسمت سر ادامه دهید ، در هنگامیکه پوست سر مار را جدا مینمائید خیلی مواظب باشید که پس از جدا کردن پوست ، تمام اعضای داخلی حیوان را خارج کنید. سپس ماهیچه طویل پشت مار را بیرون آورید و به آرامی سر را از گردن جدا سازید ولی فک ها را از جمجمه جدا نکنید. جمجمه و اسکلت را در یک ظرف شیشه ای که سر آن محکم باشد بگذارید بگذارید و آن را در یک ظرف لعابی که آمونیاک غلیظ به آن اضافه شده است قرار دهید ، و بگذارید اسکلت برای چندین روز خیس بخورد ، بعد از آنکه کاملا خیس خورد ، یک سیم ضخیم فلزی از میان ستون پشتی حیوان عبور داده تا تمام قسمت های انفرادی بهم مربوط شوند ، سپس می توان بوسیله اسکالپل ، پنس و قیچی گوشت های نرم شده را جدا نمود. شما ممکن است مجبور باشد ساعت ها جهت پاک کردن یک اسکلت مار وقت صرف نمائید. اگر چنانچه در بین عمل مجبور به ترک کار شدید اسکلت را درون ظرف آمونیاک بازگردانید. جمجمه واسکلت تمیز شده را در مکانی محفوظ گذارده تا خشک شود. و مطمئن شوید کسی دست به استخوان ها نزند. و پس از جمجمه ، فک ها و استخوان ها کاملا خشک شدند ، جمجه ، فک ها و استخوان های بزرگ را شماره گذاری کنید.

 ● انبار ذخیره اسکلت های تمیز شده استخوان های تمیز شده ای را که آماده برای مطالعات علمی میباشند می توانید در جعبه های معمولی شیرنی قرار دهید. و چون استخوان ها جدا از هم هستند شما می توانید اکثر اسکلت ها را در جعبه فوق با اندازه های مختلف قرار دهید . و با دقت و ظرافت شماره و علائم نمونه ها و اطلاعات جمع آوری شده را بر روی درب جعبه یاداشت نمائید. مواظب باشید که هرگز استخوان های نمونه های مختلف را با هم مخلوط نسازید. و مطمئن شوید که نمره های روی استخوان ها با اطلاعات دفترچه یادداشتتان و نوشته های روی درب جعبه مطابقت دارند. جعبه اسکلت ذخیره شده را در یک محل سرد و مطمئن از قرار دهید

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزبولوژی جانوری و فلوشیپ کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآ چین

Mehrdad halvaei
Animal Physiology from the professional pest control Tsyng Hua University, China