باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک مقاوم شده اندعلت آن در کجاست؟

آنتی‌بیوتیک‌ها باعث نجات جان میلیون‌ها انسان شده‌اند و کشف این داروها، یکی از بزرگترین کشف‌های تاریخ علم پزشکی بوده است. اما حتی سر آلکساندر فلمینگ، مردی که برای نخستین بار پنیسیلین را کشف کرد، هشدار داده بود که استفاده بیش از حد از این دارو باعث ظهور مقاومت باکتریایی می شود. متاسفانه هشدار او جدی گرفته نشد. هنگامی که او هشدار می‌داد، هیچ یک از استافیلوکوک اورئوس ها در برابر پنیسیلین مقاوم نبودند اما امروز 95 درصد این باکتری‌ها در سراسر جهان در برابر پنیسیلین مقاوم هستند.
  

دکتر جفری فیشر، آسیب شناس و مشاور سازمان بهداشت جهانی است. او می‌گوید:«ورق دارد بر می‌گردد و ما به وضع دهه 1930 باز می‌گردیم؛ بیمارستان‌ها به تدریج مملو از بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی غیر قابل درمان مانند ذات‌الریه، سل، مننژیت، تب تیفوئیدی و اسهال خونی می شوند.»

ما در یک چرخه معیوب گرفتار شده‌ایم. میزان مقاومت باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک به سرعت در حال افزایش است. به همین دلیل بیمارستان از دوزهای بالاتر و طیف گسترده‌تری از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند. میزان استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در بیمارستان‌های آمریکا امروزه 100 برابر بیشتر از 35 سال قبل است.
با وجود مصرف مقادیر زیادی آنتی‌بیوتیک در بیمارستان‌ها،‌ اتحادیه دانشمندان دلواپس در سال 2001 اعلام کرد که بخش اعظم آنتی‌بیوتیک‌ مصرفی در آمریکا در بخش دامپروی صنعتی استفاده می‌شود.

جامعه علمی سالهاست که درباره افزایش مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک ها اتفاق نظر دارند. هم‌اکنون تقریبا همگان می‌دانند که استفاده روزمره از آنتی‌بیوتیک‌ها در دامپروری صنعتی باعث کاهش توانایی این داروها برای درمان بیماری‌های انسان شده است. سالهاست که در آمریکا به خوراک روزانه دام‌های سالم آنتی‌بیوتیک‌ها افزوده می‌شود تا وزن آنها افزایش یابد. این رویه، در کنار استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها توسط انسان، باعث افزایش مقاومت باکتری‌ها در برابر چندین دارو و به خطر افتادن سلامتی انسان و ایجاد بیماری‌هایی شده که درمان آنها بسیار دشوار است.

در سال 1989، انستیتو دارو که بخشی از از آکادمی ملی علوم آمریکاست اعلام کرد که استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در دامپروری صنعتی، عامل افزایش مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک شده و به همین دلیل قابلیت این داروها برای حفاظت از سلامتی انسان جدا کاهش یافته است.
سه سال بعد، همین انستیتو اعلام کرد که مقاومت باکتری‌ها در برابر چند دارو هم‌اکنون به یک نگرانی پزشکی تبدیل شده و به همین دلیل درمان برخی‌ بیماری‌ها دشوار و حتی غیرممکن شده است. انستیتوی دارو تمام تقصیر را متوجه دامپروی صنعتی دانست.

در سال 1997، سازمان بهداشت جهانی خواستار ممنوعیت افزودن آنتی‌بیوتیک‌ها به خوراک‌ دام‌ها شد. یک سال بعد،‌ مجله نشریه ساینس، صنعت گوشت را «علت مقاومت برخی باکتری‌های بیماری زا در برابر آنتی بیوتیک» نامید. در سال 1998، مرکز کنترل بیماری آمریکا عامل اصلی مقاومت باکتری سلمونلا در برابر حداقل پنج نوع آنتی‌بیوتیک را استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در خوراک دام‌ها اعلام کرد.

در آن زمان، بسیاری از کشورها از جمله بریتانیا‌، هلند، سوئد، فنلاند، دانمارک، کانادا، آلمان و بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر، ‌استفاده روزمره از آنتی‌بیوتیک‌ها در خوراک دام‌ها را ممنوع کرده بودند. در آمریکا لایحه‌ای مشابه به کنگره رفت اما لابی صنعت گوشت از تصویب آن جلوگیری کرد.

در سال 1999، یک تحقیق منتشر شده در ژورنال پزشکی نیو انگلند نشان داد که عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک بین سال‌های 1992 تا 1997، 8 برابر شده بود . بخشی از این افزایش به علت سفر مردم به خارج از کشور و بخش دیگر به علت استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ در خوراک مرغ‌ها عنوان شد. البته بخش مربوط به سفرهای خارجی هم مربوط به استفاده آنتی‌بیوتیک در خوراک‌دام‌ها در کشورهایی چون مکزیک بود؛ کشوری که استفاده از آنتی‌بیوتیک در صنعت ماکیان آن در سال‌های اخیر، چهار برابر شده است.مرکز کنترل بیماری‌ هم علت اصلی این افزایش را، استفاده روزمره از آنتی‌بیوتیک‌ها در پرورش دام‌ها اعلام کرد.

برخی از سران صنعت گوشت گفتند حتی اگر باکتری‌های مهاجم در برابر برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شوند، آنگاه می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌های قویتر برای حل کردن این مشکل استفاده کرد.

اما سیر حوادث به تحقق این خوش‌بینی نیانجامید.

«مطالعات اخیر نشان داده که باکتری‌های موجود در مرغ‌ها در برابر فلوروکینولون مقاوم شده‌ا ند. فلوروکینولون از تازه ترین آنتی‌بیوتیک‌های تایید شده‌ای است که دانشمندان امیدوار بودند بتواند برای مدت طولانی موثر باقی بماند.» (نیویورک تایمز، 1999)

استفاده از فلوروکینولون تازه از سال 1995 در صنعت ماکیان آمریکا آغاز شده بود. قبل از آن، به استثنای افرادی که قبلا از این دارو استفاده کرده بودند یا افرادی که به کشورهایی سفر کرده بودند که استفاده از این نوع آنتی‌بیوتیک در دامپروری صنعتی آنها مجاز بود، مقاومتی در برابر این آنتی‌بیوتیک در آمریکا وجود نداشت. اما از آن زمان به بعد، مقاومت در برابر این نوع آنتی‌بیوتیک در صنعت ماکیان و همچنین در میان مردم آمریکا به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

در سال 1999، خوک‌های آلوده، عامل شیوع سلمونلای مقاوم در برابر فلوروکینولون در کشور دانمارک معرفی شدند. دکتر استوارت لوی مدیر مرکز انطباق ژنتیک و مقاومت دارویی در دانشگاه تافتس گفت:« فلوروکینولون به عنوان آخرین راهکار برای این عفونت‌ها محسوب می‌شود... اما اثربخشی این داروها دارد از بین می رود. از این به بعد چه باید بکنیم؟»

«شاید باید به ونکومیسین متوسل شویم»؛ این حرف یکی از مدیران ارشد صنعت گوشت بود. ونکومیسین یک ضدمیکروب بسیار نیرومند است که اغلب از آن به عنوان آخرین سلاح در برابر عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم در برابر چند دارو استفاده می‌شود. اما کشف یک باکتری فوق‌العاده در بریتانیا نشان داد که این باکتری نه تنها در برابر آنتی‌بیوتیک ونکومیسین مقاوم است بلکه از آن به عنوان خوراک خود استفاده می‌کند.

آنچه که می‌دانیم

آنتی‌بیوتیک‌هایی که در هر سال برای درمان بیماری‌های مردم آمریکا تجویز می‌شود: ۱.۴ میلیون کیلوگرم

آنتی‌بیوتیک‌هایی که هر سال در آمریکا برای موارد غیر درمانی به دام‌ها خورانده می‌شود: ۱۱.۱ میلیون کیلوگرم
------------------
آنتی‌بیوتیک‌هایی که هر سال در دانمارک برای موارد غیر درمانی به دام‌های خورانده می‌شود: صفر

تبعات منفی حذف آنتی‌بیوتیک‌ها از خوراک دام‌ها بر دام‌های دانمارک: صفر

تبعات منفی استفاده نکردن دانمارک از آنتی‌بیوتیک در خوراک‌ها دام‌ها، روی درآمد تولید کننده گوشت: صفر
------------------
شیوع باکتری‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک در مرغ‌های دانمارکی قبل از ممنوعیت استفاده از آنتی‌بیوتیک در خوراک مرغ‌ها: 82 درصد

شیوع، 3 سال بعد از اجرای ممنوعیت: 12 درصد

صنعت گوشت آمریکا کماکان مدافع استفاده مرتب از آنتی‌بیوتیک‌ها است آن هم در شرایطی که آژانس‌های سلامت عمومی، نظر دیگری دارند...

چه میکروب‌های جدیدی در سال‌های آینده به جان ما خواهند افتاد؟ آگاهی از این موضوع، غیر ممکن است اما بر اساس تجریباتمان می‌توانیم چهار رویداد را با اطمینان پیش‌بینی کنیم.

اول، بیماری‌های ناشی از پاتوژن‌‌های جدید عمدتا از طریق مصرف محصولات حیوانی وارد بدن انسان می‌شوند.
دوم، به علت افزایش مقاومت باکتری ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها، توان ما در درمان عفونت‌های باکتریایی محدود و محدودتر خواهد شد.
سوم، با افزایش این مشکلات، صنایع گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ تلاش خواهند کرد تا توجه مردم را از این موضوع منحرف و مسئولیت را از خود سلب کند.
چهارم، مطمئن‌ترین راه برای محافظت از خودمان و عزیزانمان، کاهش وابستگی به تولیدات حیوانی خواهد بود.