مارمولک دوستی که ما آنرا فراموش کرده ایم

آیا مارمولک ها سمی هستند؟
وجود سم در حیوانات نوعی وسیله دفاعی می باشد و این زمانی است که حرکت در آن حیوان آرام بوده و جانور بخواهد به واسطه این سم از جان خود دفاع کند. مانند برخی مارها. اگر به حرکت در این جانوران توجه کنید خواهید دید که آنها موجوداتی آرام هستند ولی موجودات غیرسمی مانند مارهای غیرسمی اکثرا در زمان احساس خطر بلافاصله و با سرعت زیاد فرار می کنند. مارمولک ها نیز در زمان احساس خطر روش های متفاوتی را اعمال می کنند که عبارت است از: ۱- فرار: برخی مارمولک ها بلافاصله پس از احساس خطر به سرعت فرار می کنند مانند اسکینک ها. این مارمولک ها خیلی از لانه خود دور نمی شوند. ۲- برخی مارمولک ها مانند سوسمارهای خاردم از دم خاردار خود برای دفاع از جانشان و دور کردن حیوان مهاجم استفاده می کنند به نحوی که بلافاصله داخل سوراخ خود فرار کرده و با حرکت دادن دم تیغ دارشان و ایجاد ضربات محکم، جانور شکارچی و یا حتی انسان را از خود دور می کنند و برخی مارمولک ها مانند بزمجه ها علاوه بر وارد کردن ضربات قوی توسط دم، گازهای محکمی نیز می گیرند. ۳- مکانیسم دیگری که در اکثر مارمولک ها دیده می شود قطع شدن دم به صورت ارادی است. دم برخی از مارمولک ها در زمان ایجاد تماس توسط دشمن به طور ارادی طی عمل انقباض ماهیچه های دم کنده می شود. دم کنده شده به علت باقی ماندن خاصیت عصبی- عضلانی به طور موقت شروع به جنبیدن کرده و حواس جانور شکارچی را به خود جلب می کند. در این حین خود حیوان فرصت فرار می یابد. مردم بر این عقیده اند که مارمولک ها دم خود را به این علت جا می گذارند تا موجود شکارچی آن را خورده و به واسطه وجود سم در آن(نظرات خرافی در مورد وجود سیانور یا ترکیباتی از آن) بمیرد. گاهی شاهد درج خبرهایی هستیم که بیانگر افتادن یک مارمولک در دیگ غذا یا قوری چای و مردن عده ای آدم بوده ایم. باید گفت که هیچ یک از این اخبار پایه علمی ندارند. طبق مطالعات انجام شده توسط محققان خزنده شناس دانشگاه برکلی کالیفرنیا، آقایان پروفسور اندرسون و پروفسور پاپنفوس، و ویژه نامه چاپ شده توسط مجله رپتایلز مورخ آگوست سال ۲۰۰۲ این قضیه به اثبات رسیده است که هیچ مارمولکی دارای سم نیست و علت قطع شدن دم در آنها گمراه کردن جانور شکارچی است.
خدمت به انسان
طی مطالعات به عمل آمده توسط مهندسین ژنتیک و متخصصین بیوتکنولوژی بر روی ژن ها و ساختار دم مارمولک ها احتمال این می رود که بتوان این خاصیت را (رشد مجدد یک عضو مانند دم در مارمولک ها) در مورد انسان هم اعمال کرد، بدین نحو که فردی که عضوی از بدنش مانند دست یا پا بر اثر یک سانحه قطع شده است بتواند دوباره آن را به دست آورد.همان طور که ذکر شد، مارمولک ها یا سوسمارها از نظر اکولوژیکی دارای ارزش بالایی بوده و به دلیل از بین رفتن آنها و برخی موجودات دیگر که از بندپایان تغذیه می کنند(مانند، خفاش) شاهد وجود جمعیت زیادی از حشرات اعم از سوسک ها و پشه ها در جوامع شهری هستیم. همچنین دیده می شود که جمعیتی بزرگ از ملخ ها که آفت گیاهان زراعی هستند به مزارع حمله کرده و محصولات را از بین می برند. اگر جمعیت موجودات حشره خوار مانند مارمولک ها حفظ شود و هر شخصی به هر علتی از جمله خرافات و ذهنیات غلط اقدام به کشتن این موجودات مفید نکند، شاید دیگر جامعه بشری شاهد چنین پدیده هایی نباشد و هر یک از افراد در محیط شهری به واسطه از بین رفتن یا کاهش جمعیت حشرات آلوده از بهداشت و سلامت فردی بیشتری برخوردار شود.

مارها را بهتر بشناسیم

مارها موجودات خزنده زیبا و مفیدی در این دنیا هستند.

هنوز خیلی از مردم شناختی در مورد فواید و وجودیت این جانور در طبیعت نداشته و آنرا موجودی خطرناک میدانند.

در حالی که وجود این خزنده خوش خط و خال برای زندگی بشر و جانوران دیگر بسیار مفید می باشد. مارها دارای خصوصیات منحصر به فردی هستند که فقط در شناختی که از آنها بوجود می آید قابل شناسایی می باشد.

در ذیل نگاهی به زندگی این جانور خزنده زیبا خواهیم داشت

اسراری در دم مارمولکها

همیشه این سئوال برای عموم مردم وجود دارد که دم مارمولک چه نقشی در حیات این خزنده زیبا دارد؟

باید گفت که خداوند یکی از اسرار وجودیت خود را در این خزنده کوچک و جالب نهفته است. با نگرشی به این خزنده خواهیم دید که چه مکانیسمی در دم این خزنده وجود دارد.

محققان طی مطالعه بر روی خصوصیات فیزیکی مارمولکها اعلام کردند دم این جانداران پس از جدا شدن از بدن از خصوصیاتی برخوردار است که تنها در صورت داشتن ذهنی مجزا قابل توضیح خواهند بود. 
   
   گونه های متعددی از مارمولکها نه تنها قادرند برای گیج کردن مهاجمان دم خود را از بدن جدا کنند بلکه حرکات دم آنها پس از جدا شدن نشان می دهد این عضو از اندام مارمولکها دارای ذهن مخصوص به خود است.
محققان کانادایی دانشگاه کالگاری دریافتند دم جدا شده مارمولکهای لئوپارد تنها از واکنشهای مداوم و ریتم دار برخوردار نیست بلکه دارای حرکات پیچیده ای مانند حرکات پرشی تا ارتفاع سه سانتیمتری است.
این حرکات به واسطه بخشی هماهنگ کننده در نخاع درون دم کنترل می شوند سیگنالهایی که این حرکات را کنترل می کند از انتهای دم آغاز شده و نشان می دهد نوعی مرکز کنترل کننده در این قسمت از اندام قرار دارد. سیگنالهای مرکز کنترل معمولا تحت پوشش مغز مارمولک قرار دارند تا زمانی که جاندار تصمیم به جدا کردن دم خود بگیرد.
به گفته دانشمندان باور کردنی ترین تئوری برای توضیح این پدیده این است که دم جدا شده بر اساس حسگرهای محیطی که بر روی سطح آن قرار دارد از خود واکنش نشان می دهد و در جهات و اشکال خاصی باعث حرکت کردن عضو جداشده بدن مارمولک می شود.
بر اساس گزارش سی بی سی، مطالعه بر روی سیستم عصبی دم مارمولکها نشان می دهد این اندام می تواند به عنوان نمونه ای مناسب برای انجام مطالعات عملکردهای پیچیده عصبی نخاع در هنگام عدم حضور سیگنالهای مغزی به شمار رود، شرایطی که هنگام قطع نخاع در موجودات به وجود می آید.

کمکهای اولیه در مواجه شدن با مارها

تاکنون با مار این خزنده خوش خط و خال مواجه شده اید؟

اگر روزی با ماری مواجه شدید می دانید باید چکاری انجام دهید؟

با نگاهی به دنیای مارها بیشتر با آنها آشنا شویم.

چگونه تغذیه ایگوانا را انجام دهیم

اگر در خانه ایگوانا دارید حتما باید بدانید از این خزنده زیبا چطور باید نگهداری کنید؟

تغذیه در این جانور نقش اساسی و مهمی را بازی میکند .

با نگاهی به تغذیه این خزنده جانوری زیبا و سالم داشته باشید.

چگونه تعیین جنسیت در خزنده ایگوانا را یاد بگیریم

ایگوانا بسیار خزنده دوست داشتنی است. 

میدانید برای تشخیص این جانور باید چطور آنرا شناسایی کنید؟ 

نگاهی به پرورش کروکودیل در ایران

امروز پرورش دهندگان در حال بررسی روی موجوداتی هستند که علاوه بر مصرف خوراکی بتوان از پوست و اعضای بدن آنها ایجاد درآمد فراوانی را بدست آورد. 

در این بین تمساح که بعنوان یکی از خطرناکترین خزندگان دنیا محسوب میشود در حال پرورش برای گوش و پوست آن هستند. 

البته باید توجه داشت که کشور ما هنوز تا رسیدن به نقطه مطرح شدن در صادرات فاصله بسیار زیادی دارد. 

اما باید توجه داشت که در کشور نقاط بسیار مساعدی برای پرورش و تکثیر این موجود بسیار زیبا وجود دارد 

نگهداری و درمان لاک پشت گوش قرمز

عید نزدیک است و بازار لاک پشت های گوش قرمز هم داغ!!! 

ولی متاسفانه هنوز با توجه به اهمیت متخصصصین در انتقال بیماریها سالمونلا  از این خزنده شاهد نگهداری این موجود زنده زیبا در منازل هستیم. 

اینجانب در خصوص اینکه باید از این جانور نگهداری شود یا خیر هیچگونه اظهار نظری نخواهم نمود. 

فقط به این نکته اشاره خواهم کرد که اگر می خواهید از این خزنده نگهداری نمایید اصولی درمانی را نیز در باره آنها  یاد بگیرید. 

از جمله بیماریهایی که لاک پشت های گوش قرمز میگیرند چند نمونه آنرا همراه با درمانش برایتان قرار داده ام امیدوارم که مورد توجه علاقمندان قرار گیرد.

خصوصیات بکرزایی در مارها

 

 بکر زایی در جانوران یکی مکانیسم های حیات برای آنها محسوب می شود شاید اگر این مکانیسم در بعضی از جانوران نبود نسل خیلی از آنها منقرض می شد .بکرایی در تحقیقات دانشمندان جایگاه ویژه ای دارد هنگامی که دکتر David shiszar از دانشگاه کلورادو دریافت که ماری از گونة ز که در آزمایشگاه او نگهداری می شد و از زمان تولد با هیچ حیوان نری تماس نداشت، فرزندانی به دنیا آورده ، بسیار تعجب کرد. او و همکارانش متوجه شدند که این زاده ها شامل یک بچة زنده ، دو بچة مرده و سه تخم بارور نشده هستند. نکته عجیب تر اینکه حیوان زنده و دو بچة مرده همگی نر بودند. این نوع بکرزایی کاملاً با آنچه قبلاً در خزندگان تک جنسی دیده شده بود، تفاوت داشت. ( این اتفاق در ژانویه 1996توسط دکتر Shiszar گزارش شد).

قبل از گزارش دکتر Shiszar ، تجربة‌ دیگری در دانشگاه آریزونا توسط دکتر Schuett مشاهده شده بود که طی آن ماری از گونة Thamnophis elegans vagrans در حالی که به مدت ده سال در آزمایشگاه و به دور از مارهای نر نگهداری شده بود، فرزندانی به دنیا آورد. دکتر Schuett از تکنیک انگشت نگاری DNA برای تعیین سهم DNA ی پدری در تشکیل این فرزندان استفاده کرد. نتایج نشان داد که تمام DNA ی فرزندان از نوع مادری است. اما تمام DNA ی مادری در این فرزندان یافت نمی شود. لذا این یک بکرزایی واقعی بود که جنس نر در آن هیچ دخالتی نداشت. از طرفی فقدان بخشی از DNA ی مادری همراه با این واقعیت که تمام افراد نسل جدید را نرها تشکیل می دهند، باعث شد که دکتر schuett معتقد شود این مورد، نوعی خاص از بکرزایی به نام بکرزایی اتومیکتیک (Automictic Parthenogenesis (AP است. AP قبلاً در بوقلمون های اهلی و مرغ های خانگی گزارش شده بود و همیشه حاصل آن فرزندانی نر و دیپلوئید بودند.

برای درک چگونگی بکرزایی اتومیکتیک (AP) باید یادآوری نماییم که در جریان تقسیم میوز برای تولید سلول های جنسی ماده (تخمک) ، تقسیم بطور نامساوی انجام شده و در نتیجه یک سلول هاپلوئید بزرگ و سه سلول هاپلوئید کوچک (گویچه های قطبی) حاصل میشود.

در (AP) دومین گویچة قطبی (که در جریان دومین مرحلة میوز همراه با تخمک حاصل می شود) همانند یک اسپرم عمل کرده و دوباره وارد تخمک می شود، یعنی تخمک خودش را بارور می کند. از آنجا که این گویچة قطبی دارای ذخیره ژنتیکی کاملاً یکسانی با تخمک است و از تقسیم یک سلول هاپلوئید که در اولین مرحله میوز ایجاد شده بود، بوجود آمده است ، پس فقط نیمی از انواع کروموزوم های سلول مادری در تشکیل سلول تخم شرکت دارند. به همین دلیل انگشت نگاری DNA ی فرزندان حاصل از AP فاقد برخی از نوارهای DNA ی مادر است. اما چرا تمام فرزندان نر هستند؟ می دانیم که در پستانداران افراد دارای کروموزوم های جنسی XX ماده و افراد XY نر هستند. اما در دیاپسیدها (diapsids) مانند پرندگان مارمولک و مارها که دارای بکرزایی هستند، ماده ها دارای دو کروموزوم جنسی ناهمسان (ZW) و نرها کروموزوم های جنسی یکسان (ZZ) دارند. در جریان بکرزایی اگر تخمک و گویچة‌ قطبی همراه آن هر کدام دارای یک کروموزوم (Z) باشند. از لقاح آنها یک جانور نر حاصل می آید و اگر هر دو (W) داشته باشند، سلول تخم حاصل (WW) ، زیستا نخواهد بود. دلیل بالا بودن تعداد تخم های ناقص در بکرزایی نیز همین است.

دنیای مارهای بی خطر

مار آتشی یاسیاه سوجه( غیر سمی) :Coluber jugularis

نگران این مارهای بی خطر در منزلتان نباشید

چندی است که تماسهایی با بنده گرفته می شود که در خانه هایشان مار مشاهده می شود جهت اطلاع دوستان می گویم که اگر این مار در منزلتان است نگران نباشید

سوله مار یا مار خاکی( غیر سمی):Leptotyphlops macrorhynchus  

بدن این مارها در قسمت قدامی زرد کمرنگ ، سایر اندام به رنگ خاکستری روشن و یکنواخت .
حداکثر طول ۲۵ سانتیمتر .
تغذیه از مورچه‌ها ؛ زاد و ولد : تخمگذار .
زیستگاه : زیر خاک‌ها ، تپه ماهورها

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزبولوژی جانوری و فلوشیپ کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآ چین

Mehrdad halvaei
Animal Physiology from the professional pest control Tsyng Hua University, China

حرکت مارها را بررسی کنیم

مارها برای حرکت کردن از مکانیسم پیچیده ای استفاده می کنند.از مدت‌ها پیش آنها متوجه این موضوع شده‌اند که مارها به نوعی با تنه زدن یا هل دادن سطوح به حرکت خود ادامه می‌دهند، اما نکته عجیب این است که آنها حرکت ماهرانه خود را بدون کوچک‌ترین کمک جانبی انجام می‌دهند. بی‌نقص بودن این حرکات موجب شده تا دانشمندان خود را در برابر یک راز دیگر از مجموعه حیات طبیعی تصور کنند. آنها سال‌هاست که برای طراحی و ساخت روبات‌های مارشکل و به‌کارگیری آنها در عملیات امداد و نجات، حرکت ماهرانه مارها را به دقت زیر نظر گرفته‌اند. به تازگی تحقیقات مشترک گروهی از دانشمندان دانشگاه نیویورک و انستیتو فناوری جورجیا پاسخ این معما را ارائه کرده است. در حقیقت این مطالعه علمی توضیح کاملی برای این منظور است که چگونه اصطحکاک تولید شده میان پوست مار و سطوح مختلف و ترکیب آن با پدیده غیرقابل مشاهده جابه‌جایی وزن در طول مار به حیوان در حرکت سریع کمک می‌کند.
آنها برای این منظور مارهای مختلفی را بیهوش و مقاومتی که بدن آنها در حین لیز خوردن یا لغزیدن در جهات مختلف روی یک صفحه درجه‌بندی شده تولید می‌کند را به دقت اندازه‌گیری کردند. آنها دریافتند مار از قسمتی از بدن خود که از آن به شکم حیوان یاد می‌شود، در زمان حرکت پهلویی یا به عقب برای متصل نگاه داشتن خود به زمین استفاده می‌کند. این عضو مهم به حیوان خزنده کمک می‌کند تا در حین لغزیدن از یک پهلو به پهلوی دیگر همواره حرکت رو به جلوی خود را حفظ کند، اما شاید بتوان بخش دیگر این مطالعه را هیجان‌انگیزتر دانست.
محققان با قرار دادن مار در محلول حاوی ماده ژلاتینی (تا بتوانند حرکات مار را به خوبی مشاهده کنند) متوجه شدند این حیوان با قرار گرفتن در شرایطی که نیروهای محیطی به بدنش وارد می‌شود این توانایی را دارد تا بخش‌های مختلفی از بدنش را اندکی از زمین جدا کند تا نه‌تنها سرعت حرکت رو به جلوی خود را حفظ کند، بلکه تاثیر نیروهای محیطی را نیز به حداقل برساند. این مطالعه و تحقیقات مشابه می‌توان به دانشمندان در طراحی و ساخت روبات‌های مار شکل کمک زیادی کند تا بهترین نمونه‌های ممکن برای انجام عملیات امداد و نجات استفاده شود.
 

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزبولوژی جانوری و فلوشیپ کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآ چین

Mehrdad halvaei
Animal Physiology from the professional pest control Tsyng Hua University, China