دنیای مارهای بی خطر

مار آتشی یاسیاه سوجه( غیر سمی) :Coluber jugularis

در نوع مار سیاه سوجه بدن به رنگ سیاه و سطح شکمی کمی روشن تر ، ناحیه گلو و لب بالا قرمز رنگ ، گاهی در نوع مار سوجه سطح پشتی به رنگ زیتونی ، خاکستری ، زرد – قهوه ای یا زرد زیتونی با خطوط روشن در وسط هر پولک ، سطح شکمی زرد رنگ ، و گاهی در نوع مار آتشی سطح پشتی به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای یا آبی ، حاشیه پولک‌ها روشن تر با خطوط تیره آجری رنگ در وسط هر پولک ، سطح شکمی قرمز رنگ .
حداکثر طول ۱۵۰ سانتیمتر ، دم ۳۸ سانتیمتر .
تغذیه از مارمولک‌ها ،‌مارها ،‌جوندگان کوچک ،‌پرندگان کوچک و گاهی دوزیستان .
زاد و ولد : معمولاً ۵ تا ۱۲ تخم نسبتاً بزرگ به طول ۵ سانتیمتر در تابستان ،‌ حالت مار معمولاً عصبانی و در برخورد با انسان فرار نمی کند ،‌با صدای هیس هیس شدید انسان را ناراحت می کند و سعی دارد با حمله‌های مکرر او را گاز بگیرد .
زیستگاه : مناطق نیمه صحرایی ، دشتها ، مزارع ، علفزارها ،‌ مناطق صخره ای ، چمن زارها ،‌جنگلها ، باغچه‌ها و غیره .

مار سوجه یا آتشی( غیر سمی) :Coluber caspius Gmelin

بدن به رنگ قهوه ای یا زیتونی – خاکستری با خال یا بدون خال سیاه رنگ ، پولکهای سطح پشتی دارای خط طولی روشن در وسط هر پولک ، سطح شکمی زرد ، نارنجی ، قرمز روشن فاقد خال و یکنواخت ، پولکهای سطح شکمی ۱۹۱ تا ۲۱۰ عدد و سطح زیرین دم ۹۰ تا ۱۱۳ عدد .
حداکثر طول ۱۵۰ سانتیمتر ، دم ۳۸ سانتیمتر .
تغذیه از مارمولک‌ها ، مارها ، جوندگان کوچک ، پرندگان کوچک و گاهی دوزیستان .
زاد و ولد : معمولاً ۵ تا ۱۲ تخم نسبتاً بزرگ به طول ۵ سانتیمتر در تابستان . در برخورد با انسان فرار نمی کند و سعی دارد با حمله‌های مکرر و با صدای هیس هیس شدید انسان را ناراحت کند و او را گاز بگیرد .

مار خالدار   (غیر سمی) : Coluber karelini Brandt

بدن به رنگ زرد یا خاکستری روشن یا قهوه ای روشن با خال‌های حلقه ای شکل ناقص تیره رنگ متمایل به سیاه که به سطح شکمی نمی رسد ،‌در فواصل حلقه‌ها در سطح جانبی خالهای سیاه رنگ یک در میان ، خالها و حلقه‌ها در قسمت قدامی بدن مشخص و در قسمت خلفی بدن نامشخص ، ناحیه دم فاقد خال و حلقه ، زیر چشم و ناحیه گیجگاهی دارای خال سیاه ، سطح شکمی روشن فاقد خال .
حداکثر طول ۱۰۷ سانتیمتر ، دم ۲۵ سانتیمتر .
تغذیه از مارمولک‌ها و موشهای کوچک .
زاد و ولد : تخمگذار ،‌نوزادان در تابستان از تخم خارج می شوند .
زیستگاه : مناطق کوهستانی ، دشتها و صحراها .

قمچه مار( غیر سمی):Coluber najadum

قسمت قدامی بدن زیتونی روشن با خال‌های سیاه که حاشیه آن سفید رنگ و ممتد در دو طرف بدن ، سر به رنگ زیتونی ،‌خاکستری یکنواخت ،‌لبها و قسمت جلو چشم به رنگ زرد یا سفید ،‌بیشتر ناحیه بدن مخصوصاً قسمت خلفی آن به رنگ زیتونی ،‌زرد صورتی و یا قهوه ای یکنواخت ،‌سطح زیرین بدن به رنگ زرد یا سفید یکنواخت .
حداکثر طول ۱۱۵ سانتیمتر ، ‌دم ۳۷ سانتیمتر.
تغذیه از مارمولکها و جوندگان کوچک .
زاد و ولد : ۳ تا ۵ تخم نسبتاً بزرگ در اواخر تابستان .
زیستگاه : مناطق کوهستانی و صخره ای ، بوته زارها و مناطق دیگر .

مار پلنگی( غیر سمی):Coluber nummifer Reuss

بدن به رنگ خاکستری زیتونی تیره با خالهای روشن ،‌در ناحیه پشتی دارای خالهای بزرگ قهوه ای یا زیتونی با لبه‌های تیره سیاه رنگ ،‌در سطح جانبی دارای خالهای مدور کوچک و یک در میان با خالهای بزرگتر ،‌خالها به صورت سه خط در ناحیه دم ممتد ، علائم ناحیه سر قرینه ،‌سطح شکمی زرد با خالهای قهوه ای یا سیاه رنگ در دو طرف پولکهای شکمی .
حداکثر طول ۱۲۰ سانتیمتر ، دم ۲۷ سانتیمتر .
تغذیه از جوندگان کوچک ، پرندگان و مارمولکها .
زاد و ولد : فصل تخمگذاری در تابستان ،‌تعداد تخم‌ها ۳-۷ عدد .
زیستگاه : مناطق کوهستانی ،‌دامنه‌ها ،‌دشتها ،‌مناطق صحرایی .

مار پلنگی( غیر سمی):Coluber ravergieri Menetries

بدن به رنگ نخودی ، خاکستری – قهوه ای روشن یکنواخت یا زیتونی قهوه ای ،‌زرد زنجابی یا خاکستری – قهوه ای با خطوط و نقوش متفاوت ، سطح پشتی دارای خطوط تیره رنگ (گاهی به شکل چهار گوش) متناوب با خالهای سیاه ،‌در ناحیه دم دارای سه خط تیره ممتد ،‌در سطح جانبی سر دارای خط تیره مورب تا گوشه دهان و خط تیره دیگر در زیر چشم ، سطح شکمی روشن و غالباً با خالهای کوچک ، گاهی سر یا تمام بدن مار سیاه رنگ ، در بعضی نمونه‌ها خطوط و نقوش منظم تر و تیره رنگ ، گاهی نقش و نگار نامنظم ،‌رنگ روشن تر و خطوط و نقوش جنس نر و ماده با هم متفاوت ، ماده‌ها دارای خالهای سیاه بزرگ و نرها یکنواخت و فاقد نقش و نگار .
حداکثر طول ۱۵۹ سانتیمتر ، دم ۳۷ سانتیمتر .
تغذیه از جوندگان ، پرندگان و مارمولکها .
زاد و ولد : فصل تخمگذاری در تابستان ، تعداد تخمها ۳ تا ۷ عدد .
زیستگاه : مناطق کوهستانی و دامنه‌ها ،‌دشتها ، ‌مناطق نیمه صحرایی .

مار قیطانی(غیر سمی):Coluber rhodorachis

به رنگ زیتونی ،‌سبز روشن متمایل به خاکستری ،‌زیتونی متمایل به قهوه ای یکنواخت یا دارای خطوط و نقوش متفاوت ، در بعضی از نمونه‌ها ناحیه پشت (از پس سر تا انتهای دم) دارای یک خط قرمز رنگ یا نارنجی متمایل به قهوه ای ممتد ، پولکهای سطح شکمی ۲۱۴ تا ۲۳۵ عدد و سطح زیرین دم ۱۰۶ تا ۱۳۶ عدد ،‌گاهی سطح پشتی فاقد خط قرمز اما رنگ قسمت قدامی بدن و قسمت خلفی آن متفاوت ، در قسمت قدامی خطوط با رنگ تیره یا سیاه به شکل زیگزاک نامنظم با خالهای کوچکتر در سطح جانبی ، قسمت خلفی بدن یکنواخت و به رنگ زیتونی خاکستری .
حداکثر طول ۱۲۹ سانتیمتر ، دم ۳۵ سانتیمتر .
تغذیه از مارمولکها و گاهی پستانداران و پرندگان کوچک .
زاد و ولد : در تابستان ۳ تا ۷ تخم نسبتاً بزرگ می گذارد .
زیستگاه : مناطق کوهستانی ،‌مناطق صحرایی ، دامنه تپه‌ها .

مار  کوتوله(غیر سمی):Eirenis collaris

رنگ بدن زیتونی روشن ،‌ خاکستری یا قهوه ای روشن ، قسمت مرکزی هر پولک روشن ، سر و گردن نوزادان دارای خالهای سیاه و حاشیه زرد ، در ‌مار بالغ این خالها نامشخص ،‌سطح شکمی روشن و فاقد خال .
حداکثر طول ۳۸ سانتیمتر ، دم ۷ سانتیمتر .
تغذیه از حشرات و عنکبوتیان و به ندرت مارمولکها .
زاد و ولد : تخمگذار ، ۴ تا ۸ تخم در فصل تابستان می گذارد .
زیستگاه : مناطق صخره ای ،‌ نیمه صحرایی ،‌کوهستانها ،‌معمولاً زیر سنگها .

مار آتشی( غیر سمی):Coluber schmidti

رنگ بدن قرمز آجری (به ندرت سیاه رنگ) و فاقد خالهای عرضی ، پولکهای سطح پشتی معمولاً پهن و با لبه‌های زرد کمرنگ ، خالهای سطح پشتی نامنظم ، سطح شکمی به رنگ زرد صورتی ، سطح فوقانی سر دارای خال‌های تیره رنگ .
حداکثر طول ۱۴۰ سانتیمتر ، دم ۳۵ سانتیمتر .
تغذیه از مارمولک‌ها ،‌مارها ،جوندگان کوچک ،‌پرندگان کوچک و گاهی دوزیستان .
زاد و ولد : معمولاً ۵ تا ۱۲ تخم نسبتاً بزرگ در تابستان . حالت مار معمولاً عصبانی و در برخورد با انسان فرار نمی کند . با صدای هیس هیس و جهش‌های کوتاه انسان را ناراحت می کند و سعی دارد با حمله‌های مکرر او را گاز بگیرد .
زیستگاه : مناطق نیمه صحرایی ، دشتها ، مزارع ،‌علفزارها، مناطق صخره ای ، چمنزارها، جنگلها، باغچه‌ها و غیره .

مار دستی( غیر سمی):Coluber ventrimaculatus

رنگ بدن در سطح پشتی قهوه ای روشن ، سطح شکمی سفید یکنواخت ، دارای دو جفت خال تیره رنگ طولی در سر تا سر بدن تا انتهای دم ممتد ،‌گاهی سطح پشتی به رنگ یکنواخت و فاقد علامت ، فاقد خال عرضی تیره در ناحیه گردن .
حداکثر طول ۹۰ سانتیمتر ، دم ۱۶ سانتیمتر .
تغذیه از حشرات و عنکبوتیان و گاهی از مارمولکها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زیستگاه : مناطق صخره ای ، نیمه صحرایی ، کوهستانها و معمولاً زیر سنگها .  

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزبولوژی جانوری و فلوشیپ کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآ چین

Mehrdad halvaei
Animal Physiology from the professional pest control Tsyng Hua University, China