همیشه زمانی که صحبت از زباله های می کنیم به قانون مدیریت پسماند اشاره می نماییم . این قانون که بسیار دقیق و شفاف توسط کارشناسان مختلف تنظیم شده است متاسفانه در اجرای عملکرد موفق نبوده . الگوهایی که بایستی در این دستور العمل اجرا می شده است هنوز کامل نمی باشد و دستگاه هایی که بایستی این مدیریت را اجرا نمایند هنوز در جبهه روبرو قرار گرفته اند و سعی در فرار از این قوانین دارند . جا دارد که دستگاه های نظارتی با خشونت بیشتری با موضوع برخورد نموده و قبل از اینکه مشکلات برایمان فاجعه بوجود بیاورند با آنها برخورد نماییم.
نویسنده بعنوان یکی از مشاوران عالی زیست محیطی امیدوار است که متولیان امر مسائل زیست محیطی با تگاه جدی تری مشکلات مربوط به این معضل را شناسایی و برطرف نمایند.
با توجه به توسعه بی رویه و غیر اصولی شهرها، عدم وجود الگوی صحیح مصرف و رشد روزافزون تولید پسماندها و همچنین مشکلات و نارسایی های سیستم مدیریت پسماندها، در حال حاضر منطقی ترین و کم هزینه ترین روش برای دفع پسماندهای شهری دفن بهداشتی است.
بر اساس آمارهای موجود سرانه تولید متوسط زباله هر شهروند تهرانی حدود یک کیلوگرم در روز است که ترکیب آن بستگی به آداب و رسوم، میزان درآمد افراد، فصول سال و متفاوت است.براساس آمارهای موجود حدود 70 درصد زباله های تهران از پسماندهای مواد غذایی و مواد آلی و فسادپذیر (زباله تر) مانند پوست میوه، سبزیجات، پسماندهای فضای سبز و ... تشکیل شده و حدود 21 درصد زباله های خشک و فسادناپذیر مانند انواع فلزات، پلاستیک ها، پارچه، شیشه، چوب، کاغذ و ... و تنها حدود 10 درصد از زباله های شهر تهران را زایدات خطرناک و ویژه مانند باتری های الکتریکی، لامپ های فلورسنت، تیغ های اصلاح و ... تشکیل می دهند.
دفن بهداشتی زباله عبارت است از انتقال مواد زاید به محل ویژه ای که با توجه به فاکتورهای متعددی نظیر هواشناسی منطقه، نوع خاک، هیدرولوژی، ویژگی های توپوگرافی و مطالعات زمین شناسی، همچنین مسایل بهداشتی و زیست محیطی انتخاب و برای دفن مواد زاید آماده می شود.دفن بهداشتی زباله، اقتصادی ترین و قابل قبول ترین روش دفع زایدات جامد است ،اما در جوامع پرتراکم و شلوغ امروزی پیدا کردن زمین کافی و یا فاصله مناسب از مناطق مسکونی مشکل است.همچنین در صورت بی توجهی به مسایل بهداشتی دفن مشکلاتی نظیر نفوذ شیرابه زباله به خاک و آب های زیرزمینی و آلوده کردن آنها پیش می آید.
تجزیه زباله توسط میکرو ارگانیسم ها سبب تولید گازهایی نظیر متان و کربن دی اکسید می شود که اثرات جدی بر اکوسیستم می گذارند ،یکی از اثرات مخرب این گازها تاثیر آن در بالا رفتن دمای زمین (اثرگلخانه ای) است که امروزه بسیار مورد توجه است.از سال 1335 تهران دارای دو مرکز دفن اصلی زباله ها شد که یکی مرکز دفن آبعلی در شمال شرقی ابتدای جاده آبعلی و دیگری مرکز دفن کهریزک در جنوب شهر ابتدای جاده قدیم قم جنوب بهشت زهرا است.
مرکز دفن آبعلی در سال 1386 به علت برخی عوارض زیست محیطی تعطیل شد و از آن تاریخ به بعد مرکز دفن زباله های شهری تهران منحصر به مرکز دفن کهریزک شد که بعدا به مرکز دفن آراد کوه تغییر نام گرفت که روزانه حدود 750 تن زباله شهر تهران راهی این محل شده و با طی مراحل مختلف پردازش، دفن یا بازیافت می شود.
به دلیل وجود مراکز متعدد درمانی در تهران یکی از معضلات مهم درخصوص پسماندها، موضوع مدیریت پسماندهای خطرناک بیمارستانی است که میزان زباله های بیمارستانی تهران معادل 70 تا 80 تن در روز است که حدود 20 درصد از کل زباله های بیمارستانی را زباله های خطرناک تشکیل می دهند.بر همین اساس تفکیک پسماندهای خطرناک از پسماندهای شبه خانگی در بیمارستان ها حائز اهمیت بسیار است که متاسفانه علیرغم وجود دستورالعمل های قانونی این امر به طور کامل محقق نشده است به نحوی که یا در برخی از مراکز درمانی جداسازی به طور صحیح انجام نمی گیرد یا در صورت تفکیک زباله های خطرناک و خانگی در مبدا به دلیل اختلاط مجدد در خودروهای حامل عملا اقدامات مربوط به تفکیک انجام شده فاقد نتایج مدنظر خواهد بود که در این راستا زباله های بیمارستانی در محل دفن پس از آهک پاشی همراه با سایر زباله های خانگی دفن می شوند.
بر این اساس برای تولید انرژی از زباله های شهری، یکی از علمی ترین روش های دفع زایدات است زیرا با استفاده از این روش منبع انرژی بسیار خوبی به عنوان جایگزین برای سوخت های فسیلی خواهیم داشت.برای استفاده از انرژی زباله می توان آن را سوزاند و از انرژی تولیدی استفاده کرد و هم می توان با روش های علمی مختلف انرژی حاصل از تجزیه مواد آلی موجود در زباله ها را استحصال و از آن استفاده کرد.
دکتر مهرداد حلوایی
متخصص فیزبولوژی جانوری و فلوشیپ کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآ چین
Mehrdad halvaei
Animal Physiology from the professional pest control Tsyng Hua University, China
