سم دیازینون و اثرات زیست محیطی آن

در دنیای مواد شیمیایی امروزه سمومی هستند که جایگاه ویژه ای برای خود دارند این سموم بر علیه آفات دارای مکانیسم اختصاصی و یا وسیع الطیف می باشند ولی متاسفانه همین سموم مفید برای کنترل آفات کشاورزی در محیط زیست آثار مخرب زیست محیطی را بدنبال دارند . نویسنده امیدوار است که خوانندگان گرامی خصوصا متخصصین کشاورزی و دفع آفات به آثار مخرب این سموم دقت بیشتری داشته باشند.

نویسنده

دیازنیون  Diazinon

دیازنیون (O,O – دیتیل – O – (2- ایزوپروپیل – 6 – متیل – پیری میدین – 4 – yl) فسفوروتی آت) یک مایع بدون رنگ مایل به قهوه ای تیره است. دیازنیون یک استر اسیدی تیوفسفوریک که در سال 1952توسط سی کاگیمبی، یک شرکت شیمیایی سوئیسی، توسعه یافت و بعد از آن توسط شرکت های دیگر همانند نو وارتیز و سپس سی گن تا، ارائه شد.

 

دیازنیون نیز از گروه حشره کش های ارگانوفسفاته بوده که برای کنترل مرغداری ها، مورچگان، ماهیان، سیلوروکک ها در ساختمان های مسکونی و بدون غذا نیز قبلاً به کار برده می شد. جهت کنترل زنبورهای تمیزکننده در ایالات متحده غربی نیز به صورت دانه ی دام استفاده می شده است.

کاربردهای مسکونی از ماده ی دیازنیون در سال 2004 غیرقانونی اعلام شده اما هنوز جهت کاربردهای کشاورزی مجاز می باشد.

 دیازنیون حشرات را با قرار دادن استیل کونست تراس که یک آنزیم مورد نیاز برای کاربرد سیستم عصبی خاص می باشد، آن ها را می کشد.دیازنیون به مقدار کمی در خاک وجود دارد و نیمه ی عمرآن از 2 تا 6 هفته می باشد.

در سال 1988 آژانس حمایت محیط زیست EPA از کاربرد دیازنیون در زمین های گلف و مزارع و مرغداری ها جلوگیری به عمل آورده و دلیل آن نیز مسمومیت پرندگان بوده که در این نواحی بسیار شیوع یافت. در 31 دسامبر 2004 ایالات متحده فروش آن به صورت آزاد برای محصولات کشاورزی نیز غیر قانونی اعلام شد و استفاده ی آن در کشاورزی ممنوع شد.

در میان سم های به کار رفته برای گیاهان گوشتی، دیازنیون موثرترین آفت کش معرفی شده است و قادر به کنترل شدید شپش ها، حشرات آردنما و انگل های مکنده می باشد به صورتی که گیاه صدمه ای نبیند.برای مصارف دیگر پیشنهاد شده که دیازنیون را همراه با مالاتیون به کار برده شود.

اثرات زیست محیطی (اکولوژیکی) دیازنیون

الف) اثرات روی پرندگان

پرندگان در برابر مسمومیت دیازنیون بسیار حساس بوده و واکنش نشان می دهند در سال 1988 نیز سازمان EPA (حفاظت از محیط زیست)نتیجه گرفت که کاربرد دیازنیون در نواحی آزاد نیز «خطر مداوم و گسترده ای»برای پرندگان در بر خواهد داشت. مرغابی های کانادایی و اردکهای وحشی نیز ممکن است در معرض تراکم های LC₅₀ در مدت زمان کوتاه زمانی بعد از استفاده و کاربرد در معرض مرگ قرار گیرد. (مدت زمان از 15 الی 80دقیقه متفاوت بوده و بستگی به سطح کاربرد مواد آفت کش دارد. پرندگان نسبت به حیوانات وحشی دیگر نسبت به دیازنیون حساس تر باشند.مقدارهای LD₅₀ برای مقدار پرندگان نیز از mg/kg 75/2 الی mg/kg 8/40 متغیر  می باشد.

ب) تأثیرات روی اورگانیسم های موجودات زنده آبزی

دیازنیون برای ماهی ها بسیار سمی محسوب می شوددر ماهی قزل آلای رنگین کمان نیز، دیازنیون LC₅₀ هم فی ما بین 6/2 الی mg/l 2/3 متغیر است.

در آب غلیظ نیز، ماهی قزل آلای دریاچه ای و ماهی قزل آلای قاتل نیز تا حدی مقاوم تر می باشند. ماهی های آب گرم مانند ماهی کپور کله درشت و ماهی طلایی نیز حتی در برابر مقادیر دیازنیون LC₅₀ بیش از mg/l نیز مقاوم تر می باشند. برخی دلایل قطعی نیز نشان می دهند که ماهی های آب شور دریا نیز نسبت به ماهی های آب شیرین حساس تر و مستعدتر می باشند. نسبت های تراکم زیستی نیز از 200 عدد ماهی کپور الی 5/17 عدد گویی نیز متغیر می باشند.

ج) اثرات روی اورگانیسم های دیگر

 مواد دیازینون نیز به حد بسیار زیادی برای زنبورها، سمی به شمار می آید.

د) تجزه و کاهش درخاک و آبهای زیرزمینی

 دیازنیون نیز دارای مداومت کمتری در خاک می باشد. مدت نیمه عمر آن نیز بین 2 الی 4هفته می باشند.آنزیم های باکتری نیز به تجزیه و کاهش دیازنیون نیز سرعت بخشیده و در حالات اضطراری معالجه کننده مانند کشتن انهدام و هم بکار می آیند  دیازنیون نیز بندرت زیر نیم اینچ فوقانی خاک قرار می گیرد، اما در برخی مواقع نیز آب های زیرزمینی را آلوده می کند.   

ه) تجزیه و تحلیل در آب

 سطح و میزان تجزیه نیز بستگی به اسیدتیه آب دارد.در سطوح اسیدی بسیار بالا، نیمی از ترکیبات نیز در خلال 12 ساعت ناپدید شده، در حالیکه در یک شبکه ای، مواد آفت کشی نیز 6 ماه طول می کشد تا به نیمی از تراکم اصلی کاهش یابد.

و) تجزیه و تحلیل در رشد و نمو گیاهی

 در گیاهان نیز، دمای پایین و ترکیبات خاکی بالا نیز باعث افزایش تداوم دیازنیون می گردد. معمولاً نیز عمر متوسط هم در سبزیجات برگ دار، محصولات علوفه ای و چمن نیز سریع تر است. میزان متغیر نیز از 2 روز الی 14 روز است. در گیاهان برنج مانند نیز فقط 10% باقیمانده بعد از 9 روز آماده می گردد. دیازینون نیز توسط ریشه گیاهان جذب می گردد زیرا که در خاک بکار می رود و به قسمت های دیگر گیاه نیز انتقال یافته و جایگزین می شود.