روشهای تشخصی بیماری در پرندگان خانگی

چند روز گذشته تماسهایی در مورد بیماری پرندگان با اینجانب گرفته شده است با کمال احترامی که برای دامپزشکان عزیز و محترم قائل هستم . خلاصه ای از نحوه مداوای پرندگان خانگی را برای عموم مردم میگذارم امیدوارم که برایشان مفید باشد.

خواننده گرامی در صورت هر گونه بیماری در پرندگان حتما به دامپزشک مراجعه کنید.

آبله

سالهاست که آبله پرندگان شناخته شده است . در ابتدا آنرا یک بیماری منحصر از سایر بیماریها می دانستند. ملاحظه شده در پرندگانی که به صورت گروهی در یک مکان نگهداری می شوند بیماری بروز می کند. آبله پرندگان شبیه آبله سایر پستانداران و انسان است . مانند آنها زخم هایی ایجاد می کند ولی به انسان و سایر پستانداران سرایت نمی کند. شدت بیماری بر حسب نوع میزبان متفاوت است. بعضی از آنها در نوع به خصوصی خطرناکتر هستند و در بعضی دیگر حتی قادر به ایجاد بیماری نیستند و یا اگر پرنده ای به آن مبتلا شود در آن امنیت ایجاد می کند. تحریک و تولید آنتی بادی بستگی به نوع ویروس دارد. پرندگانی که به بیماری مبتلا می شوند ، پس از بهبودی ، امنیت دائمی کسب می کنند. بعضی از انواع ، حتی به حالت خفیف بیماری مبتلا می شوند و امنیت بر ضد یک یا چند نوع آبله پیدا می کنند. مثلا نوع کبوتری ، هم کبوتر و هم قناری را از ابتلای به آبله حفظ می کند. ویروس قناری که بیماری شدید با تلفات زیاد در قناری تولید می کند ، در کبوتر و سایر پرندگان بیماری شدیدی ایجاد نمی کند و در مقابل امنیت بسیار خوبی در کبوتر و سایر طیور به وجود می آورد

علائم کلینیکی بیماری:
آبله ابتدا پوست و اعضا زیر پوست سر و حفره های مربوطه را آلوده می کند. .ویروس در سلولهای پوست ، رشد نموده و تکثیر می شود. سپس آنها را تخریب کرده ، می ترکاند و در نتیجه ، ترشح لنف را تحریک می کند. زخم های پوست متورم می شوند و حالت طاول به خود می گیرند که به اندازه های مختلف و جدا از هم قرار می گیرند. طاولها پر از مایع و مملو از ویروس می باشند. پس از ترکیدن تاول ها پوست روی آنها زرد رنگ و نکروتیک می گردد. این زخم ها در اثر آلودگی ثانویه متورم و شکل زگیل به خود می گیرند و گاهی نیز زخم ها در اثر آلودگی باکتریها باعث نکروز می گردد

ترشحات چشمها ، پلکها را بهم می چسباند و پرنده نابینا می شود. گاهی نیز هجوم خون شدید در چشم بوجود می آید. تورم پلک چشم یک حالت پف کرده به چشم میدهد و ترشحات صاف از چشم جاری میگردد.
پلک سوم به طرف وسط چشم کشیده می شود . به طوری که نصف آن بسته به نظر میرسد. پرهای اطراف سر غالبا آلوده و کثیف می شوند. اشتها کم و گاهی به کلی قطع میگردد. با این حال اشتها در بعضی از پرندگان طبیعی می ماند. ولی در عرض چند روز ممکن است تمامی جمعیت پرنده ها در یک مکان نگهداری آلوده شوند. چشم آنهایی که از همه زودتر مبتلا می شوند دارای ترشحات غلیظ و چرکی است.
همچنین زخم هایی در نزدیک بینی و منقار و سایر نواحی نرم تولید می شود که در کبوتر و قناری مشابه آنها در روی پا و گاهی بال نیز ایجاد می شود. پس از اینکه پوست روی زخم ها افتاد ، جای آنها باقی می ماند. گاهی این زخمها در دهان ، حنجره و قسمت های مخاطی دیده می شود که سفید رنگ و متورم است. گاهی لایه هایی از سلولهای مرده به وجود آمده و حالت دیفتریک به خود میگیرد. سپس با انباشتگی و بهم پیوستگی سلولها مخاط ورق ورق می شود و کنده شده و می افتد و زیر آنها نسوج تازه و قرمز رنگ نمایان میگردد .
موقعی که زخم آبله در حنجره ایجاد می شود ، نفس کشیدن پرنده مشکل میگردد. اغلب نفس نفس می زند. این حالت همزمان با ورود ویروس در خون ایجاد می شود ولی اگر شدت ویروس و یا مقدار آن زیاد باشد پرنده تلف میگردد. اکثرا شدت ویروس زیاد نیست و در نتیجه مرگ کمتر اتفاق می افتد. در حالات شدید آبله در قناری ، ویروس در داخل سلول رشد کرده و تکثیر می شود . در نتیجه در نسوج داخل و همچنین در پوست و مخاطات ، ترشحاتی که گاهی صاف و زمانی خونی است بوجود می آید. در ضمن تورم ریه هم دیده می شود.

معالجه و پیشگیری:
به طور کلی داروی اختصاصی برای معالجه بیماریهای ویروسی وجود ندارد. پیشگیری به شکل واکسیناسیون ، بهترین روش کنترل بیماری است. برداشت زخم های پوستی و شتشو با جوش شیرین 5 درصد وبرداشت زخم های دیفتریک از مخاطات و مالیدن گلسیرین یده در محل زخم ، شتشوی چشم با یک تا 2 درصد نمک ، مالیدن آنتی بیوتیک های قوی به داخل چشم ، همچنین استفاده از پماد اکسی تتراسیکلین و یا کلراتتراسیکلین چشمی ، به بهبودی چشم کمک می کند که تا یک هفته ممکن است طول بکشد. اگر هجوم خون شدید باشد ، شتشو با چایی پر رنگ با دمای 40 درجه کمک خواهد کرد. بهترین روش پیشگیری ، مایه کوبی در کشاله بال با واکسن استیل است.
آبله غالبا در کشورهای مناطق گرمسیری و معتدل بروز کرده و در کشورهای سردسیر تنها در فصل تابستان شایع و عمدتا به وسیله حشرات منتقل میگردد. البته پرندگان وحشی نیز در گسترش بیماری نقش دارند. گرچه انتقال بیماری اغلب مستقیم صورت میگیرد ولی گاهی در اثر غذای آلوده نیز امکان سرایت بیماری وجود دارد.

نیوکاسل

نیوکاسل این بیماری ویروسی،مهمترین عامل مرگ و میر در پرندگان پرورشی جهان است.نیوکاسل نیز مانند بسیاری از ویروس های دیگر پس از تهاجم وارد سلول های فرد میزبان شده و باعث اختلال در کار آنها و نهایتا از بین رفتن آنها می شود.امروزه واکسن نیوکاسل نیز مانند بسیاری از بیماری های دیگر تولید شده و حتی پژوهشگران در تحقیقات جدید تونسته اند با وارد کردن DNA تولید کننده انتی ژن (آنتی ژن پروتئین های روی سطح باکتری و ویروس است که با پروتئین های سطحی سلول های بدن متفاوت است که به این وسیله سیستم دفاعی می تواند آنها را به عنوان عامل بیگانه شناسایی و با آنها مبارزه می کند) درویروس نیوکاسل را به ذرت وارد کرده و واکسن خوراکی آن را نیز به این طریق تولید کنند.

پس از تزریق واکسن(میکروب ضعیف شده یا کشته شده یا سم و آنتی ژن میکروب)سیتم دفاعی آنها را به عنوان مهاجم شناسایی کرده و سلول های دفاعی(گلبول های سفید) با ترشح پادتن با آنها مبارزه می کند در حالی که ویروس های وارد شده دیگر قدرت بیماری زایی ندارند.فرایند ترشح پادتن در بیماری نیوکاسل باعث ایمنی اکتسابی تا یک سال می شود.

این ویروس یکی از مهترین عوامل مرگ و میر کبوتران علی الخصوص در فصول سرماست.علت هم عدم توانایی فعالیت ویروس در دماهای بالا و هوای گرم است.برای همین باید کبوتران را معمولاً باید در اواسط آبان تا اویل آذر واکسینه کرد.

اما علائم بیماریابتدا با پف کردن و بی حالی و رعشه(لرزش) کبوتر آغاز می شود، کم کم کبوتر با پیشرفت بیماری و فراگیر شدن ضعف،کبوتر اشتهای خود را از دست می دهدو فقط در صورت نیاز کمی آب می خورد.کبوتر با گذشت زمان توانایی پرواز خود را نیزاز دست می دهد.از بین رفتن سلول ها و استفاده از ذخایر انرژی باعث لاغر شدن پرنده و اغلب برجسته شدن استخوان میان سینه آن می شود.این بیماری نهایتاً باعث اختلال در سیستم عصبی، فلج شدن و مرگ پرنده می شود.این ها علائم بیماری نیوکاسل از نوع گوارشی یا به عبارتی همان نیوکاسل روده ای اند.پس مواظب باشید کبوتری که می خرید علائم بالا را نداشته باشد.

بسیاری از افراد این بیماری را غیر قابل درمان می دانند اما در خیلی از موارد حال کبوتر مریض به شرط مداوا در اوایل مریضی بهبود می یابد.

ولی قبل از شروع بحث درمان 2 نکته را یادآور می شود:

الف)به محض اینکه پرنده ای که علائم بیماری نیوکاسل را داراد در بین کبوتران مشاهده کردید،آن را جدا کنید.

کوزه آب خوری را عوض کنید،آن را شسته ،ضد عفونی کرده و در آفتاب بگذارید.زیرا انتقال از راه ترشحات دهانی پرنده یکی از مهمترین راههای انتقال بیماری است.سپس کف گنجه(تور یا کتونه)را از فضله ها پاک کنید و بعد آن را شسته و ضدعفونی کنید(بوسیله دود و مواد ضد عفونی کننده).البته ریختن گازوییل در خیلی از موارد از جمله برای ضد عفونی کردن محیط و از بین بردن حشراتی مثل سگ مگس و کنه هم مفید است.در آب پرنده های سالم باید طی مدت یک هفته 1 سی سی اکسی وت(اکسی تتراسایکلین، که به صورت محلول تزریقی وریدی برای بیماری های عفونی دام عرضه می شود که باید مقدار لازم را با سرنگ از داخل شیشه بیرون بکشید) و مولتی ویتامین (ویتالین) ریخته شود تا اگر کبوتران دیگر هم مریض شده اند در اوایل دوره بهبود یابند.تغذیه هم باید در این مدت زیادتر و همراه با دانه های پروتئینی و کربوهیدراتی بیشتر انجام شود

ب)دوره مداوا ممکن است از یک هفته به بالا طول بکشد. در صورتی که پرنده بریتان ارزش مداوا را داشت وقتتان را صرفش کنید.

اما راه درمانی عمده ای که برای بهبودی پیشنهاد می شود:
1-اگر پرنده بیمار هنوز می تواند غذا بخورد باید تا آنجا که می توان به او غذا داد.مخصوصا غذاهای پروتئینی و کربوهیدراتی بالا تا کم کم ضعف پرنده رو به بهبودی رود.اما اگر پرنده دیگر میل به غذا ندارد باید با دست به او غذا داده شود.دانه هایی مثل گاودنه،قره ماش، ارزن ،گندم،نان خشک و کوشه(کاشفه).البته در بعضی از موارد پرنده غذای داده شده را استفراغ می کند.در این مورد باید به پرنده کمی سنگریزه و سپس غذا داده شود که اگر باز هم استفراغ ادامه داشت می بایست نان آب زده و نرم شده را با سرنگ به او خوراند. 2-هر شب 1 سی سی اکسی وت را با سرنگ کشیده و قطره قطره و در ته حلق کبوتر بچکانید و این کار را تا 4 روز ادامه دهید. 3- در هر روز 1 حبه سیر، طی سه بار در صبح و ظهر و شب تا پایان 1 هفته به کبوتر داده شود. 4- در آب پرنده باید پودر مولتی ویتامین ریخته شودپودر مولتی ویتامین ضعف ناشی از مصرف دارو ها را برطرف می کند.و از روز چهارم به بعد نیز باید اکسی وت نیز در آب پرنده ریخته شود. 5- اگر حداکثر تا یک هفته بهبودی در وضعیت پرنده حاصل نشد،باید قید آن را بزنید