یکی از دوستان طی تماسی اصراری فراوانی در خصوص نگهداری از خرگوش و نوزادهای آن از بنده کرده بود با توجه به اهمیت موضوع این مقاله آموزشی را در خصوص نگهداری از این جونده زیبا را برایتان قرار می دهم
امیدوارم که مورد توجه خوانندگان محترم قرار گیرد.
نویسنده
رفتار خرگوش خانگی:
با توجه به طبقهبندی، خرگوشهای خانگی متعلق به خانواده لپوریدای میباشد، هر چند آنها از جنس لیپوس خلق شدهاند، اما این شکل ابتدایی متعلق به جنس اوریکتولاگوس میباشد و بطور مستقیم از خرگوشها مشتق شده است. الگوهای رفتاری ارثی خرگوش خانگی نوشته شده و مطیع تأثیرات عوامل محیط قرار میگیرد. پس از ۳۰ روز بارداری خرگوش و خرگوش خانگی به صورت خوابیده میباشد. خلاف این امر، بچه خرگوش صحرایی به زودی پس از گذشت ۴۲ روز از عمر خود لانه را ترک میکند. آنها همچنین با چشمان باز، پوست پوشیده از مو و با حرکتی سازمان یافته میباشند.
رفتار خرگوش خانگی:
با توجه به طبقهبندی، خرگوشهای خانگی متعلق به خانواده لپوریدای میباشد، هر چند آنها از جنس لیپوس خلق شدهاند، اما این شکل ابتدایی متعلق به جنس اوریکتولاگوس میباشد و بطور مستقیم از خرگوشها مشتق شده است. الگوهای رفتاری ارثی خرگوش خانگی نوشته شده و مطیع تأثیرات عوامل محیط قرار میگیرد. پس از ۳۰ روز بارداری خرگوش و خرگوش خانگی به صورت خوابیده میباشد. خلاف این امر، بچه خرگوش صحرایی به زودی پس از گذشت ۴۲ روز از عمر خود لانه را ترک میکند. آنها همچنین با چشمان باز، پوست پوشیده از مو و با حرکتی سازمان یافته میباشند. خرگوش خانگی متعلق به گونهای میباشد که قبل از زایمان برای خود لانه میسازد. این مکان محدود از پراکندگی پوشالها جلوگیری میکند. نوزاد خرگوش خانگی برهنه است، پلکهایش بسته و اجزای رفتاری ابتدایی آن در ده روزگی کسب میشود. فعالیتهای حرکتی خرگوش در ساعات شب محدود میباشد. هر چند مواد تغذیه او در هنگام عصر و غروب میباشد، در ساعات روز اکثراً آنها استراحت میکنند. بر خلاف این امر خرگوشهای خانگی بیشتر در ساعات عصر فعالیت میکنند. فعالیت حرکتی خرگوشها در ساعت غذا خوردن، خوردن میباشد.
*توصیف کلی رفتار:
الگوهای رفتاری ویژهای در محیطی خوشایند و شرایط خانگی خوبی قرار دارند. رفتار نوزاد خرگوش به طور کامل تحت تأثیر خرگوش ماده قرار میگیرد.
*رفتار مراقبت کنندگی خرگوش ماده:
طبق قانون ژنتیکی آنها، خرگوش ماده مکانی را برای زایمانش فراهم میسازد. او در جستجوی مکانی ساکت و آرام است و با مواد قابل دسترس (مثل: کاه، سلولز گیاهی) انهاش را میسازد. او مواد را درون دهانش جمع میکند و دور یکدیگر جمع میکند تا زمانی که مشاهده کند که آنجا حالت نشستن بخود بگیرد. او کارش را تا زمانی که اطرافش کامل بشود ادامه میدهد. اگر برخی از محرکها او پریشان و ناراحت کند. (نور مستقیم، صداها، در کنار حیوانات دیگر قرار گرفتن) او دنبال مکان دیگری میگردد و لانه خودش را آنجا میسازد. بنابر تغییرات مغزی وی، او چند ساعت قبل از زایمانش (در آخرین مراحل ساخت لانهاش) موهایش به راحتی میریزد. او از موهایی که از سینه و شکمش ریخته شده است در دیوارههای لانه استفاده میکند. پس از زایمان، خرگوش ماده با دقت نوزادش را مرتب میکند و او را با لایه موهایی که از او ریخته میپوشاند، نوزاد خرگوش در بیرون از لانه تمیز میشود. البته توسط مادرش و طبق قانون آنها را میخورد و تمام میکند، خوردن نوزادها بطور ژنتیکی در غریزه مادرانه و وجود دارد و تا یک روز پس از زایمان این عمل صورت میگیرد، پس از این عمل وی مقدار قابل توجهی آب مینوشد و سپس به تمیز کردن خودش میپردازد. بعد از تمیز کردن و کمی استراحت او به بچههایش شیر میدهد.
*مراقبت:
گروه بچه خرگوشها در لانه به سرعت رشد میکند، تا حدود سه هفته شیر توسط مادر تأمین میگردد که یک منبع غذایی مقوی به حساب میآید. هم مادر و هم فرزندان به یک محیط آزاد و بیاسترس نیاز دارند اگر در حال ساختن لانه یا در طول زایمان عوامل استرس بر او غلبه کند ممکن است به کارش ادامه ندهد و به کلی تلاش را برای لانهسازی رها کند. تأثیرات استرس همچنین ممکن است او را در حال زایمان پریشان کند. در این مورد خرگوش ماده به کلی مشغو فرایند زایمان میشود او از این که خصوصیات مادرانهاش را نشان بدهد پرهیز میکند. عوامل ایجاد استرس ممکن است او در زایمان و پذیرش اولادش را دچار هیجان کند و در این حالت خرگوش مادر بیرون میماند و بچههایش را نجات میدهد به سمت یک قفس سیمی شبکهای پناه میبرد. ای کودکان ممکن است بیتوجه و یا پراکنده بمانند و خیلی زود آنها خواهند مرد. تهیه نامناسب آب یا مواد مغذی ممکن است او را در مواظبت از فرزندانش منع کند. خرگوشهای مادر تنها در روز یکبار به بچههایش شیر میدهند آنهم در زمان صبح، در برخی مواقع این شیردهی به دوبار در روز میرسد. الگوی شیردهی این خرگوش ماده متفاوت با گونههای دیگر هستند. او پشتش را به شکل سقف در میآورد، شکمش را بلند میکند چشمهایش را باز و گوشهایش را دراز میکند و یک چیزی مانند آلارم را نشان میدهند. موقعیت و حالت این بچهها در طول شیر خوردن شکل خاصی ندارد و تنها هدفشان پیدا کردن و چسبیدن به نوک پستان است. حس بویایی نیز نقش مهمی را در پیدا کردن نوک پستان بازی میکند. یک بار آن را پیدا میکند و تنها برای ۲ الی ۳ ثانیه به آن میچسبند، مکیدن پستان دقایقی طول میکشد. شیر شکم آنها را پر میکند و بر مثانه ادرایشان فشار میاورد که اغلب به ویژه در روز اول تولد ادرار آن فوراً به کار میافتد.
تأثیرات صدا یا نور زیاد آنها را میترساند. در این چنین موقعیتها خرگوش ماده از لانه بیرون میزند و بدون اینکه توجهی به بچههایش بکند که در حال شیر خوردن هستند. در این موارد بچهها ربوده خواهند شد و در قفسها خواهند افتاد. پس از بهبودی خرگوش ماده با یک دقت خوب مادرانه بچهها را به لانه برمیگرداند و به آنها شیر میدهد.
*رفتار نوزادی:
رفتار نوزاد بصورت ژنتیکی میباشد هر چند مطیع تأثیرات محیطی مادرانه و قبل و بعد از تولد میباشد. این بصورت نزدیک بستگی به رفتار مراقبتی خرگوش مادر دارد. از نظر ژنتیکی رفتار نوزادی در رفتار نظارتی محدود میباشد. در ارتباط با میزان رشد تمرکز، وزن نوزاد خرگوش طی ۶ روز به دو برابر میرسد. در روز دهم نیز او دارای مو، حرکت عرضی و چشمانی باز میباشد. نوزادهای خرگوش قادر به واکنش نشان دادن در برابر درجه حرارت محیطی و تغییرات آنها میباشد. در ارتباط با این امر آنها کنترل گرمایی رفتاری را نیز از خودشان نشان میدهند. بهترین درجه حرارت محیطی بچههای خرگوش ۳۵ درجه سانتیگراد است. در سلسله مراتب درجه پایینتر خرگوش مادر بچهها را با یک لایه میپوشانند تا زمانی که آنها به هم بچسبند، چسبیدن به یکدیگر نفوذ گرما را در گروه کند میکند در یک درجه حرارت خیلی خوب خرگوش مادر آن لایه را از روی آنها برمیدارد و آنها را متفرق میکندو احتیاجات درجه حرارت بچه خرگوشها و خرگوشهای مادر متفاوت است (۱۵ درجه- ۳۵ درجه).
بنابراین احتیاجات آب و هوایی بچه خرگوشها با تیه لانههای عایق گرما دبرخورد مینماید. همچنین تلاشهایی برای رساندن درجه حرارت داخل لانه به ۱۵ درجه صورت میگیرد که به صورت دقیق برای شیردهی خرگوش مادر بررسی شده است. درجه حرارت بالاتر از این ممکن است همچنین بر میزان رشد بچه خرگوشها از طریق تولید شیر کم مادر تأثیر بگذارد. در گرما مصرف غذایی مادر کاهش مییابد، که تولید شیر مادر را کم میکند. آزمایشات نشان داده است که هر درجه بیش از ۱۵ درجه ۸ گرم از شیر مادر را کم میکند. این کاهش در شیر مادر قابل توجه میباشد.
کاهش تولید شیر ممکن است آشفتگی و ناراحتی خرگوش مادر را نگه دارد و گرسنه ماندن کودکان وی را دچار عصبانین دائما می کند و باعث التهاب در پستان او میشود. کودکان دچار سوءتغذیه ممکن است دارای انرژی و پروتئین ناقص شوند. خرگوش مادر از کودکانش با دور شدن از بچههایش که نوک پستانش چسبیدهاند و آوردن آنها از قفس، مراقبت مینماید. خرگوشهای ضعیف و کم وزن توانائیشان در پیدا کردن نوک پستان کمتر میشود، بنابراین مصرف شیر آنها کمتر میشود و سرانجام از گرسنگی میمیرند. پس از ۱۰ روز تولد خرگوشها سعی در شناخت محیط اطراف خود میکند. خرگوشهایی که دارای تغذیه مناسب هستند و دارای شرایط بدنی خوبی نیز هستند در ابتدا لانه را ترک میکنند. در حدود ۱۴-۱۵ روز عمر آنها اگر درجه حرارت بیشتر از ۲۰-۲۵ درجه سانتیگراد باشد، ممکن است آنها را در قفس دیده باشند، اگرچه درجه حرارت خانه ۱۵ درجه میباشد و تولید شیر خرگوش مادر خوب میباشد، خرگوشها تا زمان قبل از ۲۰-۲۲ روزگیشان لانه را ترک نمیکنند.
در حدود ۱۴ روز پس از زایمان تولید شیر خرگوش مادر روبه کم شده میکند و به تدریج مقدار آن کاهش مییابد و مواد مغذی آن نیز برای احتیاجات بچه خرگوشهای جوان کاهش مییابد. خرگوشهای جوان در هفته سوم سنشان از غذاهای جامد مصرف میکنند. هر چند مصرف غذاهای جامد در این دوره وابسته به درجه حرارت محیط دارد تا به تولید شیر خرگوش مادر.
مشاهدات ما نشان داده است که خرگوشهای سن سه هفته بیشتر در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد از غذاهای جامد مصرف میکند. در هر دو درجه حرارت بالاتر و پائینتر رژیم غذایی، غذای جامد به نسبت کاهش مییابند.
در هفته چهارم سن خرگوشها مصرف غذای جامد بستگی زیادی به نیازهای مواد مغذی دارد. اگرچه تأثیر درجه حرارت هنوز مشاهده میشود، یعنی کاهش درجه حرارت مصرف غذای جامد را افزایش میدهد. رفتار خوردن خرگوش باید به دقت در توجه بدست آوردن غذاهای حبهای شکل صورت گرفته باشد. اگر قطر این حبهها بالاتر از ۵ میلیمتر باشد، خرگوشها باید حبهها را دوباره گاز بزنند که ممکن است مقدار ضایعات غذایی را افزایش دهد. ضایعات غذایی ممکن است بالا باشد. اگر بافت حبه اسفنجی باشد و خرگوشهای جوان هم با حبه های بزرگ تغذیه کرده باشند. بنابراین از هر دو نقطه فیزیولوژیکی و اقتصادی حداقل ۱۳ درصد محتوای بافتی و ۳ میلیمتر قطر مطلوب به نظر میرسد. در این زمان وقتی خرگوشها شروع به خوردن میکنند آنها در پی آب هم میباشند. در مورد استفاده وسایل آب دهنده در یک فضای باز در این اتفاق بیشمار رخ میدهد که دستهای خرگوش خیس شود. برای تمیز کردن آنها به دستهایشان لیس میزنند و با استفاده از دستها به دقت برای تمیز کردن پوست اطراف دهان، چشمها و گوشها استفاده میکنند. افزایش خردن غذای جامد، نیاز آب را نیز افزایش میدهد. در مزارع خرگوشی جدید از پستونکهای آبدهنده بطور گستردهای استفاده میشود. آب از پستونکهای آبی پائین میآید، مخصوصاً در طول آب خوردن، تمامی حواس خرگوش مادر جمع توجه بچه خرگوشهایش میشود و شرایط را برای آب رساندن به آنها تسهیل مینماید. اگر یک پستونک آبدهنده در قفس استفاده شود و اگر متناسب با قد باشد(یعنی قد آنها به آن برسد) رفتارهای آب خوردن تغییر خواهد کرد. در این مثال خرگوشهای مادر ممکن است آب را از پستونکها نخورند، اگرچه آنها باید دولا شوند و گردنشان را بچرخانند، در این فرم بدنی طبیعی مصرف آب محدود میباشد که ممکن است در کاهش تولید شیر نقش داشته باشند. از طرفی دیگر بندی وسایل آبدهنده برای بچه خرگوشها نامناسب میباشد، زیرا آنها مجبورند روی دو پای عقبیشان بیشتر بایستند و بدن کشیدهشان را بلند کنند در حالی که توسط پنجه های جلویشان بر خلاف دیوار شبکهای قفس خم میشوند. اگر طرح این قفس بد شد، آنها هیچ حفاظتی برای خم شدن ندارند و مصرف آب تقریباً غیر ممکن میشود. مصرف کاهش یافته آب او را بیحوصله میکند و آنها سعی در ایجاد مزاحمت برای یکدیگر میکنند، سیمهای قفس را گاز میگیرند و سعی مجدد برای آب خوردن می کنند.
رفتار نوشیدن همچنین بصورت قانونی ژنتیکی میباشد (مثال آنها مثل سگها لیس نمیزنند)، هر چند مصرف آب از وسایل آبدهنده گوناگون آموخته شده است.مصرف غذای جامد در زندگی برابر با خوردن شیر، هر چند رشد کردن خرگوشها بیشتر در لانه انجام میشود. این، رفتار گروه را تغییر میدهد یعنی آنها بیشتر از لانه استفاده میکنند و الگوهای رفتاری از شیر گرفتن آغاز میشود. زمانی که خرگوشها از شیر گرفته میشوند خرگوش مادر در رأس این هرم قرار میگیرد. پس از، از شیر گرفتن وقتی که خرگوشهای از شیر گرفته شده در گروه چاق شدهاند، این گروه از قرار گرفتن خرگوشهای بیگانه و غریبه در کنارشان نگران و مضطرب میشوند. غریبهها- طبق قانون- رفتار فرمانبرداری را نشان میدهند آنها که ژنتیکی پرخاشگر هستند جان سالم به در نخواهند برد و در بیشتر موارد تجدید سازمان میشوند. پرخاشگری تازه واردها بر سر جایگاه میجنگند، هر چند آنها ممکن است شدیداً زخمی شند و زخم عمیق آنها نیز میتواند منجر به مرگ شود.
*رفتار دفع کردن:
در زندگی عادی بچه خرگوشها مکان خاصی در مکانشان را برای دفع (دفع ادرار و تخلیه شکم) انتخاب نمیکنند زیرا در این زندگی آنها بیشتر در لانه قرار دارند. وقتی که آنها شروع به خوردن غذای جامد میکنند، این بطور زیاد مشاهده است که خرگوشها از ظرف غذایشان بالا میروند و غذای کمی می خورند و همانجا مدفوع میکنند. این، هر چند نمیتواند به عنوان یک عمل یک عمل غریزی تلقی شود و هیچ کوششی را نیز برای پیدا کردن یک مکان برای دفع نمیکنند. به خاطر اینکه این خرگوشها ممکن است حتماً در شبکههای توری کف قفس هم مدفوع کنند.
نظافت قفس نقش مهمی را در دوره پیش از شیر گرفتن بازی میکند. اگر این قفسها شامل زوایایی باشد که آثار مدفوع و ادرار وجود داشته باشد خرگوشهای از شیر گرفته شده آنجا را پیدا میکنند و همانجا عمل دفع را انجام می دهند. در یک قفس کاملاً تمیز شده، بچه خرگوشها معمولاً قسمت پشتی قفس و یا اطراف زیر وسایل آبدهنده را برای مدفوع کردن انتخاب میکنند.
خرگوشهایی که در قفسهای همجوار نگهداشته شدهاند ممکن است بر رفتار مدفوع و ادرار کردن تأثیر بگذارند و از طریق حس بویایی، این منطقه ممکن است با خرگوشهایی که در قفس مدفوع میکنند، تلقی شده باشد.
*مدفوع کردن در ظروف غذا اغلب در عمل خرگوشها میباشد:
تمیز کردن و گندزدایی همیشگی ظروف غذا ممکن است از این رفتار نامطلوب جلوگیری نماید. پس از اینکه این رفتار یک بار انجام شد، خلاص شدن از این مسئله کار سختی است. ظروف غذا را همیشه بالاتر قرار دهیم، هر چند حتی در این مورد هم این رفتار به طول نمی انجامد، معنی و مقصود حس بویایی در انتخاب جا برای مدفوع ممکن است توسط مشاهدات ما روشن شود. در ابتدای آزمایش با خرگوشهای از شیر گرفته ما ندیدیم که آنها در ظرفهای غذا خوریشان مدفوع کنند. بعد ما بصورت غیر قابل انتظار دیدیم که خگوشهای در یک گروه سعی دارند در ظرف غذا ادرار و مدفوع بکنند. پس ما مکان ظرفها را تغییر دادیم و هیچ نتیجه مفیدی حاصل نشد. ما نتوانستیم که آن موقعیت را شرح دهیم تا اینکه پی بردیم که ظروف غذا از ورقههای حلبی ساخته شده است که به سه قسمت تقسیم شدهاند. به این پیبردیم که ممیزهایی که برای جوشش این ورقهها بکار میرود همان بوهای مدفوع را تولید میکنند و همین امر موجب جذب کردن خرگوشها به آن نقطه برای ادرار و مدفوع کردن در آنجا میشود.
*رفتار تولیدمثل:
خرگوشهای ماده زمانی که به وزن و سن جوانی میرسند بلوغ جنسی میشوند. آنها دارای شهوت هستند آنها ممکن است خرگوش نر را بپذیرند، اما در این سن آنها قادر به آمیزش جنسی و بارداری نمیباشند. ماده خرگوشها برای جفت زمانی مناسب هستند که وزن بدن آنها در حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد جوانی برسد. خرگوشهای نر اولین نشانههای رفتار نری را در ۹ ال ۱۰ هفتگی سنشان نشان میدهند. فعالیتهای زیادی در این سن دیده شده است. علیرغم بیحوصلگی خرگوشهای نر آنها قادر به جفتگیری در سن ۱۵-۱۶ هفتگیشان خواهند بود، حضور و بوی خرگوشهای نر، خرگوشهای ماده را تحریک مینمایند. هر چند تنها خرگوشهای ماده چرخهای، خرگوشهای نر را میپذیرند، خرگوشهای نر بینهایت در زمان جفتگیری حساس میشوند. بنابراین تدارک محیط تمیز و آرام اهمیت حیاتی دارد. به همین دلیل است که خرگوشهای ماده را برای جفتگیری در قفس خرگوشها قرار میدهند. قبل از جفتگیری، آلات تناسلی خرگوش ماده باید مورد بررسی قرار گیرد. خرگوشهای ماده دوست دارند که جفتگیری اندکی حالت استثنائی داشته باشد. دیوانگی آنی نیز ممکن است برای ۲ تا ۳ روز به طول بیانجامد. خرگوشهای ماده دورهای در هنگام جفتگیری حالتی مثل قوس در کمرشان را بخود میگیرند.
شهوت ممکن است خوب واضح باشد و تلاش زیاد را شامل شود، ژست جفتگیری و تحریکپذیری خرگوشهای نر خسته این امر را نشان میدهد. خرگوشهای خانگی ماده تحریک تخمک گذاری را در اختیار دارند. جفتگیری خودش باعث تخمک گذاری میشود. هر چند دیگر محرکهایی مانند ترشح ماده تحریک کننده دیگر خرگوشهای ماده زمانی که در مکان شلوغ کوچکی قرار میگیرند ممکن است باعث تخمک گذاری شود که – با توجه به قانون- منجر به بارور کردن آن میشود. رفتار خرگوش ماده حامله تغییر میکند. پس از تخمک گذاری آنها نزدیکهای خرگوشهای نر را رد میکنند در ارتباط با عملکرد این مجموعه پیچیده تا ۱۴ الی ۱۸ روز پس از تخمک گذاری غدد پستانی متورم و ترشح مواد لزجی رحمی مشاهد شده است. در انتهای دورهی بارداری وی آماده برای زایمان میشود او در این دوره بیخواب میشود، شروع به لانه سازی میکند و موهایش را میکند. رفتار غده وذی با رور کردن را در ۲ الی ۳ روز متوقف میکند. تلاش موجود جفتگیری خرگوش ماده دو رور پس از اولین جفتگیری اغلب از حاملگی جلوگیری میکند. همچنین این وجود دارد که خرگوش ماده حامله تکرار جفت گیری را رد میکند. میزان بالای پروژستون در بیشتر خرگوشهای ماده باردار مانع چرخه جنسی میباشد. هر چند استثناءهایی وجود دارد. برخی از خرگوشهای ماده حامله قوی (درنیمه دوم بارداری) مایل به جفتگیری میشوند و این قضیه همچین اتفاق میافتد. در حدود ۱۰ روز پس از جفتگیری نطفه ها ممکن است به خوبی حس شود. خرگوشهای ماده نابارور، بارور و باردار باید از یکدیگر جداشده باشند، خرگوشهای ماده ممکن است همچنین پس از عملکردهای هورمونی مناسب بارور شده باشد