بهداشت ناخن و دندان در سگها و گربه ها

نگهداری از سگ و گربه در منزل همیشه باید با رعایت اصولی همراه باشد کوتاه مودن ناخن ها و معاینه نمودن دندانهای این جانوران را همیشه مد نظر قرار دهید. 

نویسنده

 

بهداشت ناخن

میزان رشد ناخن در نژادهای مختلف فرق می‌کند ولی در مورد سگهایی که روی زمین سخت راه نمی‌روند و در واقع ناخنهای آنها در تماس با سطوح سخت سائیده نمی‌شود ، چشمگیرتر است . رشد بیش از حد ناخن ممکن است باعث پیچش آن به سمت پنجه و فرو رفتن آن به داخل بالشتک کف پا شده و در نهایت موجب عفونت عمقی آن شود .

مشکل دیگر ناخنهای بلند این است که گاهی اوقات آنها در تماس با زمین می‌شکنند و چون این شکستگی معمولا ً در قاعده ناخن ، یعنی همان جایی که عروق و اعصاب در آن قرار دارند ، اتفاق می‌افتد بدنبال آن خونریزی و درد رخ خواهد داد . برای کوتاه کردن ناخن ، هرگز شخصا ً اقدام نکنید و این کار را به دامپزشک واگذارید ، چرا که ممکن است به دلیل نداشتن تجربه در این کار ، باعث خونریزی ناخن های حیوان شوید .

بهداشت دندان

دندانهای سگ به مراقبت و تمیز شدن مرتب نیاز دارند . در غیر اینصورت پلاکهای دندانی و بیماری لثه در انتظار آن بوده و متعاقب آن افتادن دندان به وقوع خواهد پیوست . در موارد وقوع اختلالات دندانی از جمله پلاکهای دندانی ، بوی بدی از دهان حیوان خارج می‌شود . جرم دندانی به صورت رسوبات نرم یا سفت و به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای بر روی دندان ظاهر می‌شود . در این موقع دیگر نمی‌توان بوسیله مسواک کردن ، آن را از سطح دندان جدا ساخت و بایستی به دامپزشک مراجعه کنید . بنابراین برای پیشگیری از وقوع پلاکهای دندانی باید دندانهای سگ را مسواک بزنید . 

 
برای اینکار می‌توانید از تامپونی که به دور انگشت سبابه پیچیده شده و یا از مسواکهای نرم مخصوص سگ و یا مسواک بچه‌ها استفاده کنید . ولی هرگز از خمیر دندانهای انسانی برای مسواک زدن دندان سگ استفاده نکنید ؛ زیرا ترکیبات خمیر دندانهای انسانی برای معده سگ‌ها مشکل‌آفرین می‌باشد . در صورتیکه به خمیردندان مخصوص سگها دسترسی ندارید ، می‌توانید از خمیر داندان ژله ای اطفال و یا جوش‌شیرینی که به شکل خمیر درآمده استفاده کنید . معمولا ً نیازی به مسواک زدن سطح داخل دندانها نیست . بسیاری از دامپزشکان بخصوص در کشورمان معتقد هستند که جویدن و گاز گرفتن اجسام سخت مانند استخوان از شکل‌گیری پلاک و رسوب دندانی جلوگیری می‌کند .

بهداشت گوش

تمیز کردن گوشهای سگ به‌طور ماهیانه الزامی است . مخصوصا ً اگر سگ شما از نژادهایی مانند Poodle یا Cocker Spaniel ، که مستعد عفونت و آلودگی گوش هستند باشد . برای تمیز کردن گوش سگتان می‌توانید از گوش پاک کنهای نرم یا با استفاده از انگشت خود که به دورش یک پارچه نرم و مرطوب پیچیده شده استفاده کنید . گوش پاک‌کن و یا انگشت خود را داخل مجرای گوش کرده و آن را در داخل چرخانیده و ترشحات داخل آن را خارج نمایید .

بهداشت چشم

در مورد چشمها، همواره باید مراقب باشید اجسام خارجی یا اجسامی که تحریک‌کننده و آزاردهنده چشم هستند ، وارد آن نشوند . برای مثال اگر سگ شما از نژادی است که دارای چشمهای بزرگ و بیرون‌زده است ، باید مواظب باشید موهای بلند اطراف چشم باعث تخریش آن نشود . برای جلوگیری از این کار می‌توانید این موها را کوتاه کنید ؛ در غیر اینصورت در اثر تحریکات مداوم توسط این موها ، چشم سگ ممکن است دچار عفونت و التهاب مزمنی گردد که در این حالت رنگ چشم قرمز و ملتهب بوده و ترشح مختصری در گوشه آن دیده می‌شود . در موارد برخورد با چنین التهاباتی می‌توانید با استفاده از یک تکه پنبه آغشته به آب جوشیده شده سرد ، چشم را شستشو بدهید و در صورتیکه التهاب برطرف نشود و نیز در مواردی مانند پرخونی ملتحمه ، تغییر رنگ قرنیه و ترشحات چرکی چشم و ... حتمآ با دامپزشک خود تماس بگیرید
گربه
تمیز کردن‌ چشم‌، گوش‌ و دندان‌: حداقل‌ هفته‌ای‌ یکبار چشم‌ها و گوشها باید بوسیله‌ پنبه‌ مرطوب‌ و تمیز شده‌ و دندانهابا مسواک‌ کوچک‌ یا گوش‌ پاک‌کن‌ مسواک‌ زده‌ شوند. گربه را باید از بچگی‌ به‌ این‌ موارد عادت‌ داد.
 
نظافت‌ و تمیز کردن‌

تمیز کردن‌ چشم‌، گوش‌ و دندان‌: حداقل‌ هفته‌ای‌ یکبار چشم‌ها و گوشها باید بوسیله‌ پنبه‌ مرطوب‌ و تمیز شده‌ و دندانهابا مسواک‌ کوچک‌ یا گوش‌ پاک‌کن‌ مسواک‌ زده‌ شوند. گربه را باید از بچگی‌ به‌ این‌ موارد عادت‌ داد.

کوتاه‌ کردن‌ ناخنها: در صورتی‌ که‌ گربه شما دائم‌ در خانه‌ است‌ بهتر است‌ بطور منظم‌ انجام‌ شود. عمل‌ جراحی‌ قطع‌ناخن‌ توصیه‌ نمی‌شود زیرا دفاع‌ طبیعی‌ را از گربه می‌گیرد.

حمام‌ کردن‌: بطور کلی‌ گربه نیاز به‌ شستشو ندارد مگر اینکه‌ بدن‌ آن‌ واقعا کثیف‌ شده‌ باشد. در صورت‌ نیاز به‌ حمام‌کردن‌، این‌ کار باید با آب‌ گرم‌ و شامپو مخصوص‌ انجام‌ شده‌ و پس‌ از آن‌ بدن‌ گربه کاملا خشک‌ شود.

 
کوتاه کردن ناخن ها
سگهایی که درمحیط روستایی ودرفضای باززندگی می کنند بدلیل حرکت برروی زمین سخت نیازبه کوتاه کردن ناخن ندارند زیرا بطورطبیعی ناخن آنها درتماس با زمین سائیده می شود. ولی سگهایی که درخانه زندگی می کنند باید بطورمرتب ناخن هایشان کوتاه شود زیرا درغیراینصورت ممکن است ناخن آنها وارد گوشت شده وبسیاردردناک شود. لازم است به خاطرداشته باشید که بافت زیرناخن سگها بسیارحساس است لذا تنها بافت شاخی ناخن باید کوتاه شود. جهت این کارتنها ازناخنگیرهای مخصوص استفاده کنید که متداولترین آنها ناخن گیرگیوتینی است. هرگزازقیچی وامثال آن استفاده نکنید زیرا این کارباعث رشته رشته شدن بقیه ناخن ودردناکی آن می گردد. درسگهایی که ناخنشان سفید رنگ است محل برش جلوی بافت صورتی زیرناخن است. درسگهایی که ناخنهای تیره رنگ دارند تشخیص این محل مشکل است لذا تنها قسمت جلوی ناخن که به عقب انحناء دارد را کوتاه کنید. کوتاه کردن بیش ازحد موجب درد وخونریزی قابل توجهی خواهد شد.وقتی ناخنها را کوتاه می کنید ازکوتاه کردن ناخن انگشت پنجم نباید غفلت کنید. این انگشت درسطح داخل پا قراردارد. گاهی این انگشت تنها درپاهای جلو وجود دارد اما دربعضی موارد درپاهای عقب هم دیده می شود. برخی ازپرورش دهندگان سگ درهمان روزهای اول این انگشت را قطع می کنند زیرا این انگشت اغلب بزرگ شده ومستعد شکستگی می باشد که بسیاردردناک خواهد بود.
مراقبت ازگوش ها
قسمتی ازبرنامه بهداشتی روزانه حیوان باید معاینه منظم گوش ها باشد. نژادهایی که گوش های بلند وافتاده دارند مثل اسپانیل وپودل نسبت به نژادهایی که گوش های ایستاده دارند بدلیل اینکه لاله گوش آنها مانع جریان منظم هوا به داخل کانال گوش می شود بیشترمستعد عفونت های گوش می باشند. درصورت لزوم باید گوش ها را جهت خارج کردن توده های موم پاک کرد. بهترین روش استفاده ازتکه کوچکی پارچه کتانی است که چند قطره پارافین یا روغن زیتون روی آن ریخته شده باشد. برای افراد بی تجربه استفاده ازگوش پاک کن به هیچ وجه توصیه نمی شود زیرا سطح داخلی گوش بسیارظریف بوده وحرکت ناگهانی حیوان ممکن است منجربه جراحت آن شود. برای این کارهمچنین می توانید انگشت خود را درحالی که یک پارچه نرم مرطوب یا پنبه مرطوبی به دورآن پیچیده شده وارد گوش نمایید وبا چرخاندن آن داخل گوش را تمیزکنید. تنها تمیزنمودن قسمت هایی ازداخل گوش که قابل دیدن می باشد کافی است. ضرورتی ندارد که تمام موم داخل گوش خارج شود زیرا این مومها به طورطبیعی دارای عملکرد محافظت کننده ای نیزهستند. گوش برخی ازسگها دارای دسته موهای زیادی است که مانع جریان هوا به داخل گوش شده وزمینه سازعفونت های گوش می شوند. دراین حال با نظردامپزشک به وسیله انگشت یا موچین های زنانه تنها موهایی که به راحتی کنده می شوند را ازداخل گوش خارج سازید. اگرسگ شما علائم گوش درد مثل کج کردن سر. خارش گوش بوسیله پنجه ها ناله یا تکان سررا نشان می دهد بخصوص بعد ازقدم زدن درمزرعه یا محیط پرگیاه ممکن است بذرگیاهان وارد گوش آن شده باشد لذا بهتراست با دامپزشک تماس بگیرید. تکان مداوم سرمی تواند نشانه آلودگی سگ به جرب گوش باشد. هرگونه بوی نامطبوع یا ترشحات ازگوش می تواند نشاندهنده عفونت باشد که باید با دامپزشک تماس بگیرید.
مراقبت ازچشم ها
همواره درموقع شستشو واصلاح بدن سگ باید مراقب باشید که هیچ نوع اجسام تحریک کننده ای وارد چشمهای حیوان نشود. همچنین درنژادهایی که چشم های بزرگ وبیرون زده ای دارند باید دقت نمود که موهای بلند اطراف چشم ها باعث تخریش وآسیب دیدگی چشم ها نشوند. تحریکات مداومی که ازسوی این موها برسطح چشم وارد می شود می تواند باعث عفونت های مزمن گردد. این قبیل سگها اغلب دارای چشم هایی قرمز وترشح مختصری درگوشه آن هستند. برای رفع ترشحات می توان چشم را به آرامی به وسیله یک تکه پنبه آغشته به آب جوشیده سرد شده ویا چای کمرنگ سرد شده شستشوداد. درسگهای شکاری هم که اغلب با گرد وغباردرتماس می باشند نیزتمیزکردن چشمها ضروری است. برای اینکارمی توانید ازمحلولهای رقیق اسید بوریک ویا محلول های مشابه استفاده کنید. درموارد شدید که می تواند ناشی ازورود اجسام خارجی. برگشتگی پلکها وسایربیماریها باشد با دامپزشک مشورت نمایید. 

 مراقبت ازدندان ها
دندانهای سگ بطورمداوم باید مورد معاینه قرارگیرند. درصورتی که سگ اجازه می دهد باید دندان های حیوان را تمیزکرد. اگرحیوان علاقه به گاززدن استخوان یا چوب داشته باشد گاهی مواقع درهنگام معاینه تکه هایی ازآنها لای دندان حیوان دیده می شود. درسگها پوسیدگی دندان به خاطرمصرف کمترکربوهیدرات وph قلیایی بزاق کمتررخ می دهد. دربیش تراوقات خصوصا درسنین بالا ودرسگهایی که ازجیره غذایی نرم مثل گوشت یا غذاهای کنسروی استفاده می کنند سطح داخلی وخارجی دندان جرم می گیرد که باید درصورت نیازجرم گیری شود. درصورتی که سگ آرام باشد بصورت روزانه ذرات مواد غذایی باقی مانده را با مسواک پاک نمایید ولی درغیراین صورت با دامپزشک مشورت نمایید. اگراین ذرات پاک نشود تشکیل پلاکهای دندانی را می دهد که خود موجب بیماری لثه می شود. این بیماری خطرناک است وباعث لق شدن وافتادن دندان می گردد. جرم دندانی به صورت رسوبات نرم یا سفت به رنگ زرد مایل به قهوه ای یا خاکستری کمرنگ برروی دندان دیده می شود وآنها را نمی توان با مسواک کردن یا ناخن کشیدن ازسطح دندان جدا ساخت. درواقع باید توسط دامپزشک ازسطح دندان پاک شوند. بهتراست هر3 تا 6 ماه یک باردندان های سگ توسط دامپزشک جرم گیری شوند وگرنه تجمع جرم درسطح خارجی دندان محیط را برای ایجاد عفونت دهان ولثه آماده می نماید واغلب دراین گونه سگها بوی بدی دهان بعلت نفوذ عفونت درلثه های سگ ازدوراستشمام می شود. جرم دندان درابتدا به صورت پلاک ظاهرمی شود ودرعرض 7-2 روزسنگها یا جرم های دندانی را تشکیل می دهند. پلاکها درواقع اجسام نرم سفیدرنگ یا زردی هستند که به راحتی با اقدامات داخل منزل برطرف می شوند. جهت تمیزکردن مداوم دندانها می توانید ازتکه ای پارچه کتانی که درپودرهای مخصوص جرم گیری( درطب انسانی جهت افراد سیگاری پودرهای جرم گیری مخصوصی وجود دارد که برای حیوان نیزقابل استفاده است) دندان خیس خورده یا با کمی جوش شیرین آغشته شده استفاده کنید. ابتدا سطح دندان ها را بوسیله آنها بمالید سپس با آب بخوبی شستشودهید. سگها درابتدا کمی مخالفت می کنند اما بعد ازمدتی به آن عادت خواهند کرد. پاداش شما هم ازاین کارداشتن سگی با دندان های تمیزو دهانی خوشبواست. هرگزازمسواک سخت برای تمیزکردن دندان حیوان استفاده نکنید زیرا درصورت حرکت ناگهانی حیوان باعث جراحت لثه آن می گردد. جهت تمیزشدن دندان های سگ می توانید ازقلم گوسفند یا گوساله بصورت خام یا استخوان های مصنوعی استفاده کنید. این گونه اجسام غذایی درجلوگیری ازبروز رسوب یا جرم دندانی موثرمی باشند ضمنا احتیاجات حیوان را ازنظرکلسیم وفسفرکه درتحکیم اسکلت بدن حیوان موثراست تامین می نمایند.
کیسه های مقعدی
کیسه های مقعدی بصورت یک جفت غده دردوطرف مقعد قراردارند. ترشحات این غدد اغلب بد بو بوده ومعمولا قهوه ای وآبکی می باشند ولی ممکن است درصورت تجمع بیش ازحد بصورت خمیری درآیند. گاهی مواقع تجمع ترشحات این غدد موجب درد وخارش درناحیه مقعد می گردد که بصورت گازگرفتن یا لیس زدن مقعد یا کشیدن آن برروی زمین تظاهرمی یابد. دراین صورت باید ترشحات داخل کیسه را تخلیه نمود. بهتراست اینکارتوسط دامپزشک انجام شود.
مشکل دفع مدفوع
دربسیاری ازسگها بخصوص سگهای کوچک وآپارتمانی بعلت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب اختلال دردفع مدفوع اتفاق می افتد. علت اصلی این مشکل تورم کیسه های مقعدی است که قبلا توضیح داده شد. ترشح طبیعی این غدد باعث تسهیل درعمل دفع می گردد. درمواردی که حیوان بعلت خوردن استخوان بیش ازحد مواد نشاسته ای ویا مواد یبوست زا دچاراختلال گوارشی شود. عمل دفع با مشکل مواجه خواهد شد. درضمن مواد فیبری واجسام غیرقابل هضم موجود درمدفوع گاهی مواقع باعث انسداد مجرای غدد مقعدی می گردد که این امرنتنها ازترشح مواد لغزنده جلوگیری می کند بلکه انسداد مجرای غدد مقعدی محیط سربسته ای را ایجاد می کند که موجب فعالیت میکروارگانیسم های ساپروفیت درآن می گردد. فعالیت این اجرام موجب التهاب وتورم غدد مقعدی می گردد که درنتیجه آن حیوان درهنگام دفع مدفوع با درد ومشکل روبرو شده واغلب سعی می کند ازتخلیه ودفع مدفوع صرفه نظرکند. درچنین شرایطی حیوان سعی می کند برای رهایی ازدرد والتهاب مقعد خود را با جاهای سفت وسخت اصطحکاک دهد ویا ناحیه پشت خود را روی زمین بکشد ویا آن ناحیه را گازبگیرد تا بلکه بصورتی ازاین درد والتهاب رهایی یابد. زمانی این التهاب وتورم بقدری پیشرفت خواهد کرد که حالت عفونی وچرکی بخود گرفته وبصورت یک آبسه چرکی دراطراف مقعد ظاهرشده وگاهی سربازکرده وحالت فیستول چرکی را بخود می گیرد. دراین موارد حیوان برای اینکه احساس آرامش کند با زبان خود ناحیه مزبوررا لیس می زند وهمین مسئله باعث انتقال عفونت ازناحیه رکتوم به محوطه دهان وحلق ودرنهایت لوزه ها خواهد شد. عفونت والتهاب لوزه ها موجب استفراغ متناوب درحیوان خواهد شد که ارتباطی با خوردن غذا ندارد. درادامه حیوان اشتهای خود را ازدست داده ونسبت به غذا بی میل می شود. درنهایت حیوان بتدریج نشاط . شادابی. تحرک وسرحالی وچالاکی خود راازدست خواهد داد وحتی نسبت به صاحب خود نیزبی اعتنا می شود. درسگهای بزرگ جثه نظیرنژاد ژرمن شپهرد. دوبرمن وغیره این گونه مشکلات کمتربوجود می آید زیرا بدلیل تحرک وجست وخیرحیوان عضلات اطراف ناحیه رکتوم مرتب بازوبسته شده که اگرگیری هم درمجرا وجود داشته باشد خودبخود رفع می گردد ولی درسگهای تزئینی وآپارتمانی به علت تحرک کمتراین مشکل شایع ترمی باشد. لذا باید به این سگها دقت بیشتری مبذول داشت .

تمیز کردن چشمها :
بعضی از نژادهای سگ بخصوص آنها مه موهای بلند دارند به علت ترشع غدد اشکی همواره گوشه های چشمشان کثیف است برای این مسئله دو کار را باید انجام داد .
1:کوتاه کردن موهای اطراف چشم (ترجیحا توسط دامپزشک )2:شست شوی روزانه با پنبه استریل که به سرم فیزیولوژی(سرم شست و شو آغشته باشد )روی پلکها و و اطراف چشم را از سمت بینی به طرف خارج بصورت کاملا ملایم تمیز کنید  .دقت کنید مخصوصا در مورد سگهای پکینیز که به هیچ عنوان سطح قرنیه و اساسا خود کاسه چشم را با پنبه و هیچ چیز دیگر تمیز نکنید و اگر هم ترشحات چشمی وجود  داشت هرگز با دستمال و یا این قبیل اشیا تمیز نکنید . اگر هم جسم خارجی در چشم سگتان قرار گرفت فقط با دامپزشک مربوطه تماس بگیرید.
کوتاه کردن ناخنها :
تا قبل از سه ماهگی هیچ نیازی به کوتاه کردن ناخنهای سگ وجود ندارد
فقط مراقب انگشت بالایی دست و پای سگتان باشید که هیچ ارتباطی با زمین ندارد و مواظب باشید که به صورت حلقوی در نیاید و دور خودش نپیچد که مطمئنا تا سه ماهگی چنین اتفاقی نخواهد افتاد .
بعد از آن زمان هم باز شما باید به دامپزشک سگتان مراجعه کنید . او خودش ناخنهای سگ را باز بینی خواهد کرد ولی این نکته را ذکر میکنم که اصلا خود شما اقدام به کوتاه کردن ناخن سگ نکنید چون در قسمت ابتدایی ناخن سگها کالا زنده و نسج زنده قرار دارد و این مسئله باعث میشود که اگر فقط یک بار به اشتباه ناخن سگ خون بیاید دیگر سگ با شما همکاری در این مورد نخواهد کرد .و دیگر  اینکه  برای کوتاه کردن ناخن سگ از ناخنگیر های مخصوص استفاده میشود نه ناخنگیر مخصوص انسانها .
 ولی بطور کلی ناخن سگها نباید از سطح بالشتک های دست و پایش بلند تر باشد و اگر این چنین بود او را به نزد دامپزشکش ببرید . و یا فقط با سوهان های مخصوص ناخن سگ نوک ناخنها را سوهان بکشید