اب در ضریب تبدیل مواد غذایی چه تاثیری دارد

امروزه تولیدات کشاورزی در دنیا در حال توسعه می باشد. ولی بایستی به این نکته توجه داشت که مهمترین قسمت کشاورزی آبیاری می باشد با توجه به محدودی که در وجود آب های شیرین در کره مین می باشد به این نکته باید توجه داشته باشیم 

که اب برای تبدیل موادی اولیه به مواد غذایی چه مقدار مصرف میشود. 

نویسنده

آب مجازی و اهمیت روزافزون آن

افزایش روز به روز دانش محیط زیستی مردم منجر به ایجاد سؤالات زیادی در ذهن آنها شده است. یکی از مهم ترین سؤالها این است که : چه مقدار منابع طبیعی لازم است تا  کالا های مختلف مورد نیاز ما انسانها تولید شوند؟ به عنوان مثال برای تولید یک فنجان چای یا قهوه که در دست داریم چه مقدار منابع طبیعی استفاده شده است؟ در بعضی از موارد با مشاهده کالای مورد نظرمان تا حدودی می توانیم مقدار منابع طبیعی مصرف شده را حدس بزنیم. مثلا تمام وسایل چوبی اطرافمان بیانگر این واقعیت هستند که این چوبها زمانی بخشی از تنه درخت و اکوسیستم جنگل بوده اند ولیکن این نوع مشاهده و حدس و گمان در رابطه با منابعی که دیگر قسمتی از ساختار کالا نیستند کافی نبوده و نیازمند تحقیقات بیشتر  در فرایند تولید کالا است.

یکی از مهم ترین منابع طبیعی در پروسه تولید انواع کالاها آب می باشد. در واقع آب یکی از مهمترین منابع مصرفی بشر برای گذران زندگی روزمره است. انسانها در زندگی روزمره خود از آب برای مصارفی مانند آشامیدن ، پخت و پز و شست و شو استفاده می کنند. اما موضوع فقط به اینجا ختم نمی شود ، حجم انبوهی از آب برای تولید کالاهای پایه ای مانند کاغذ ، پوشاک و اقلام غذایی به کار می رود. البته میزان دقیق مصرف آب برای تولید یک کالای خاص با عوامل گوناگونی مانند شرایط آب و هوایی و اقلیمی ای که کالا در آن تولید شده همچنین کیفیت تولید رابطه مستقیم دارد. آب مجازی برای اولین بار توسط  "John Anthony Allan "  که از  استادان دانشگاه king college London است مطرح شد. وی به خاطر تحقیقات علمی که در این مورد انجام داده بود جایزه  the 2008 Stockholm Water Prize را برنده شد. موسسه بین المللی آب استکهلم که اهدا کننده این جایزه به آقای  John Anthony Allan  بود، معتقد است که پروژه آب مجازی تاثیرات زیادی بر سیاستهای تجارت آب در کشورهای صادر کننده آن مانند ایالات متحده، آرژانتین و برزیل و وارد کننده هایی مانند کشورهای مصر، ژاپن و ایتالیا دارد که هر ساله میلیونها لیتر آب صادر و وارد می کنند. اهمیت این موضوع به گفته آقای  John Anthony Allan در این واقعیت نهفته است که انسان قادر به دیدن مقدار آبی که برای تولید یک فراورده مصرف شده است نمی باشد. به عنوان مثال مقدار آبی که برای تولید یک دانه گندم مصرف شده در داخل گندم موجود نبوده و قابل رویت هم نیست اما در واقعیت حجم غیر قابل رویتی از آب مصرف شده است.

جدول غلات

یک عدد ذرت	450 لیتر آب	ذرت سالانه در دنیا 550 بلیون متر مکعب آب مصرف می کند که در حدود 8 درصد مصرف سالیانه آب می باشد.
یک بسته 500 گرمی گندم	500 لیتر آب	گندم سالانه در دنیا 790 بلیون متر مکعب آب مصرف می کند
یک بسته 500 گرمی برنج	1700 لیتر آب
یک بسته 500 گرمی سویا	900لیتر آب

 در حقیقت دانستن این واقعیت که چه مقدار آب برای تولید یک فراورده مصرف شده است به ما کمک می کند که بتوانیم تخمین درستی از میزان واقعی مصرف آب برای تولید فراورده های گوناگون داشته باشیم. این موضوع در کشورهای گرم و خشک مانند مصر بسیار حیاتی و مهم است.

بر اساس مطالعات انجام شذه در  UNESCO-IHE Institute for Water Education مقدار آب مصرفی برای تولید برخی اقلام به شرح زیر می باشد. برای تولید یک کیلوگرم گندم به 1300 لیتر آب ، برای تولید یک کیلوگرم تخم مرغ به 3300 لیتر آب ، برای تولید یک کیلوگرم برنج به 3400 لیتر آب، برای تولید یک کیلوگرم گوشت گاو به 15500 لیتر آب و برای تولید یک لباس از جنس کتان به 4100 لیتر آب نیازمندیم. همین موسسه در گزارشی با عنوان  The Water Footprint of Cotton Consumption نوشته است که برای تولید کالاهای دیگری که در زندگی روزمره انسانها کاربرد دارند چه مقدار آب مصرف می شود. به عنوان مثال برای تولید هزار گرم شلوارجین به میزان 10850 لیتر آب ،برای تولید 75 گرم پوشک بچه به 810 لیتر آب، برای تولید 900 گرم روتختی به 9750 لیتر آب نیازمندیم.

میزان آب مجازی مورد نیاز مردم هلند برای نوشیدن قهوه و چای

امروزه مطالعات جدید و متنوعی درباره میزان آب مجازی مورد نیاز انواع کالاها در حال انجام است. به عنوان مثال بر اساس تحقیقاتی که در دانشگاه Twente در هلند انجام شده است میزان آب مجازی مورد نیاز این کشور برای نوشیدن قهوه و چای توسط مردم هلند بررسی شده است. محاسبات این تحقیق بر اساس میزان مصرف آب برای تولید قهوه و چای در کشور های اصلی صادر کننده این دو کالا انجام شده است. به طور کلی سالانه جمعیت کره زمین برای نوشیدن قهوه و چای نیازمند 140 بیلیون متر مکعب آب می باشد. از این میزان آب، مردم هلند 2.7 بیلیون متر مکعب آب برای نوشیدن چای و قهوه نیازمندند. توجه داشته باشید که این میزان از آب توسط منابع آبی هلند تامین نمی شود ، بلکه منابع آبی کشورهایی مانند برزیل و کلمبیا برای قهوه و منابع آبی اندونزی، چین و سریلانکا برای تولید چای مصرف می شود.

جدول فراورده های گوشتی

300 گرم استیک گوشت گاو	4500 لیتر آب
300 گرم استیک گوشت گوسفند	1830 لیتر آب
300 گرم استیک گوشت خوک	1440 لیتر آب
300 گرم استیک گوشت بز	1200 لیتر آب
300 گرم فیله مرغ	1170 لیتر آب

جدول نوشیدنی ها

500 میلی لیتر آبجو	150 لیتر آب
یک بطری شراب (750 میلی لیتر)	720 لیتر آب
یک قوری قهوه (750 میلی لیتر)	840 لیتر آب
یک قوری چای ( 750 میلی لیتر)	90 لیتر آب
یک لیتر شیر	1000 لیتر آب

میزان آب مجازی مورد نیاز صنایع

بر اساس مطالعاتی که در سال 2003 در  UNESCO-IHE study and the Australian Food & Grocery انجام شده میزان بسیار بالایی از آب مجازی در تولیدات صنایع سنگین استفاده می شود. برای تولید اقلامی مانند ماشین، دوچرخه و سایر اقلام صنعتی مقدار مصرف آب بسیار بالا است. شاید باورش برای خواننده محترم سخت باشد ولی برای تولید یک خودرو یک تنی به میزان چهارصد هزار (400000) لیتر آب نیازمندیم. البته همانطور که در ابتدا توضیح دادیم این مقدار مطابق نحوه تولید کالا قابل تغییر است. به عنوان مثال در کشور استرالیا مقدار آب مصرفی برای تولید یک ماشین یک میلیون (1000000) لیتر است. مصرف این مقدار آب به خاطر نحوه تولید ماشین در کارخانه می باشد. دانستن این واقعیت که چه مقدار آب برای تولید کالاهایی که ما در زندگی روزمره استفاده می کنیم مصرف شده است بسیار ضروری است.  همچنین برای دولتها قابلیت تخمین میزان مصرف آب برای تولید کالاهای گوناگون در کشور بسیار حیاتی بوده و می تواند در سیاست گذاری های واردات و یا صادرات آب تاثیر گذار باشد. البته قابل ذکر است که تخمین میزان آب مصرفی در حقیقت تخمین میزان آب از دست رفته توسط صنایع می باشد زیرا این آب جهت تولید کالاهای مورد نیاز از بین رفته است.

جدول میوه ها

یک عدد سیب( 100 گرمی)	70 لیترآب
یک عدد پرتقال( 100 گرمی)	50 لیتر آب
یک عدد نارگیل( 1000گرمی)	2500 لیتر آب

جدول سایر مواد خوراکی

یک عدد تخم مرغ (60 گرم)	200 لیتر آب
500 گرم پنیر	2500 لیتر آب
یک بسته نان تست (500 گرم)	650 لیتر آب
یک بسته چیپس (200 گرم)	185 لیتر آب

این نکته قابل ذکر است که هنگامی که کشورها کالایی را صادر یا وارد می کنند در حقیقت آب مجازی این کشورها هم صادر و یا وارد می شود. هنگامی که یک کشور یک تن گندم وارد می کند به جای اینکه آن را به صورت محلی تولید کند در حقیقت این کشور در حدود 1300متر مکعب در مصرف منابع آب داخلی کشور صرفه جویی کرده است. اگر این کشور جزو کشورهای فقیر از نظر منابع آبی باشد این حجم صرفه جویی در آب می تواند در صنایع دیگری مصرف شود. البته اگر همین کشور یک تن گندم صادر کند در حقیقت 1300متر مکعب از منابع آبی خود را صادر کرده است که دیگر بازگشت ندارد و نمی تواند در مصارف دیگر به کار بیاید.

 Daniel Zimmer  مسئول World Water Council در کنفرانس  virtual water trade and geopolitics سال 2003  توکیو ، اعتقاد دارد که میزان مصرف آب بین قاره ها بسیار متفاوت است. در آسیا مردم روزانه بین هزار و چهارصد (1400) لیتر آب مجازی مصرف می کنند. در حالیکه در اروپا و کشورهای امریکای شمالی مصرف روزانه آب مجازی چهارهزار(4000) لیتر است. به اعتقاد وی هفتاد درصد آب مجازی که انسانها مصرف می کنند در صنایع غذایی به کار می رود. همچنین بنا به گفته او کشورهای ایالات متحده، کانادا، تایلند، آرژانتین، هند، ویتنام، فرانسه و برزیل بزرگترین صادر کننده های آب مجازی می باشند. در حالیکه کشورهای سریلانکا، ژاپن، کره جنوبی، چین، اسپانیا، مصر، آلمان و ایتالیا بزرگترین کشورهای وارد کننده آب مجازی هستند. در سالهای اخیر موضوع صادرات و واردات آب مجازی تبدیل به مسئله ای فرای تحقیقات علمی دانشگاهی شده و این موضوع به حیطه مسائل سیاسی بسیاری از کشورها و سیاست گذاری های کلی کشورها تاثیر گذاشته است. 

فاجعه دریاچه آرال

استفاده بیش از ظرفیت قابل تحمل منابع طبیعی محیط زیست در مواردی منجر به تاثیرات غیر قابل برگشت و نا مطلوبی شده است. به عنوان مثال استفاده از منابع آبی برای کاشت پنبه بخصوص در مناطق نیمه خشک منجر به نابودی بخش چشمگیری از اکوسیستم های آبی شده است. به عنوان نمونه از این اثرات نا خوشایند می شود از وضعیت دریاچه آرال نام برد که زمانی چهارمین دریاچه بزرگ جهان بوده است. از سال 1960 تا 2000، 60 % از مساحت دریاچه آرال و 80% از حجم آب آن کاسته شده است. علت اصلی این فاجعه اکولوژیک برداشت آب از دو رودخانه آمو دریا و سیر دریا برای کاشت پنبه در مناطق نیمه خشکی همچون آسیای مرکزیست. امروزه 73% از پنبه دنیا توسط زمینهایی که نیازمند آبیاری هستند تولید می شود. این زمینها عمدتا در مناطق مدیترانه و سایر مناطقی که از اقلیم خشک برخوردار بوده و از کمبود آب رنج می برند، قرار دارند. مناطقی مانند ازبکستان، شمال هند، پاکستان و استان  Xinjiang در چین از جمله این مناطق می باشند که روز به روز به دلیل استفاده آب در فرایند تولید پنبه از میزان آب های زیرزمینی و روان آنها کاسته می شود. با وجود کمبود آب در این مناطق حجم کمی از تولید پنبه توسط آبیاری قطره ای انجام می شود.  شاید آگاهی از شرایط دریاچه آرال و مشاهده صحنه هایی از حرکت شتر در جایی که قبلا دریاچه  و پر از آب بوده است و یا دیدن شرایط اکوسیستم های مشابه، باعث شود که به موضوع آب مجاز ی و اهمیت آن توجه بیشتری بشود.

منابع:

 http://en.wikipedia.org/wiki/Virtual_water

http://www.traumkrieger.de/virtualwater

The water footprint of cotton consumption: An assessment of the impact of worldwide consumption of cotton products on the water resources in the cotton producing countries

http://www.waterfootprint.org/Reports/Chapagain_et_al_2006_cotton.pdf

 The water footprint of coffee and tea consumption in the Netherlands

http://www.waterfootprint.org/Reports/ChapagainHoekstra2007waterforcoffeetea.pdf