نیم نگاهی به بحث زباله های عفونی بیمارستانی

گزارشاتی در مطبوعات کشور به چاپ می رسد که همیشه حاکی از نشستی از بزرگان وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص دفع و حمل زباله های بیمارستانی  است. 

ولی نکنه ای که در این نشست ها همیشه به چشم میخورد به نتیجه نرسیدن موضوع اصلی که همانا دفع زباله های عفونی و طرح نقشه ی راهی برای نتیجه گیری در این خصوص می باشد. 

امید است با خواندن این گزارش متولیان امر نیم نگاهی به وضعیت زباله های بیمارستانی شهرستان خودشان داشته باشند.

 

مدیرعامل سازمان بازیافت از ۲ روش اصولی که معمولا برای بی خطرسازی زباله های عفونی استفاده می شود نام می برد. به گفته وی یکی از این روش ها «زباله سوزی» است که علاوه بر از بین بردن زباله استحصال انرژی هم در بر دارد.نجفی در توضیح روش دوم می گوید: استفاده از دستگاه های «اتوکلاو» روش دیگری است که بیشتر در ایران مورد توجه قرار گرفته است.

در این روش که هم هزینه بالاتری وهم ظرفیت کمتری به نسبت زباله سوزی دارد، زباله ها در دمای بالای ۱۸۰ درجه قرار می گیرد که پس از انجام فرآیند، بدون تغییر شکل کلیه باکتری ها و مواد خطرناک از آن ها حذف شده است.

وی همچنین تصریح می کند: برخلاف روش «زباله سوز» که تنها کنترل فرآیند را داریم در روش اتوکلاو، کنترل مستمر باید انجام شود تا از بی خطر بودن زباله خروجی اطمینان حاصل شود.نجفی در پاسخ به این سوال که چرا به سمت روش «زباله سوزی» حرکت نمی کنیم، می گوید: توصیه سازمان حفظ محیط زیست و همچنین وزارت کشور دفاع از روش زباله سوز است ولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیشتر پی گیر بحث اتوکلاو است.

وی تاکید می کند: البته دستگاه های اتوکلاو موجود در بیمارستان های مشهد باید به تایید سازمان حفاظت محیط زیست استان برسد که متاسفانه تاکنون این تاییدیه ارائه نشده است.

نجفی درباره حمل زباله های عفونی نیز معتقد است: در شرایط کنونی مشکلی برای حمل زباله های بی خطر شده وجود ندارد، فقط مراکز درمانی باید بر اساس فاصله دفن گاه جدید در جاده میامی هزینه بیشتری پرداخت کنند.وی میزان دقیق هزینه حمل ونقل را نمی داند و درباره زباله های عفونی که توسط شهروندان و در منازل تولید می شود نیز می گوید: روزانه هزار و۷۰۰ تن زباله عادی در مشهد تولید می شود، در این بین به طور پراکنده در حدود ۴-۳ کیلو زباله عفونی وجود دارد که احتمال آسیب رساندن آن ها ناچیز است ولی قضیه زمانی نگران کننده است که روزانه ۱۳ تن زباله بیمارستانی به صورت یک جا در مشهد جمع آوری می شود. در این حالت حتی اگر تمام آن ها هم عفونی نباشد، مجاورت با زباله های عفونی بسیار خطرناک است.جامعه پزشکی همکاری نمی کند

رضایی در پاسخ به این سوال که حمل زباله های بیمارستانی به عهده کیست، توپ را به زمین مراکز بیمارستانی می اندازد و می گوید: طبق آن چه در آیین نامه پسماند نوشته شده است، حمل زباله های بیمارستانی و بی خطرسازی آن ها از وظایف تولید کننده این زباله هاست. اما شهرداری مشهد توافق کرده است که بعد از بی خطرسازی در قبال دریافت مبلغ ناچیزی این زباله ها را حمل کند.وی با گلایه از جامعه پزشکی می گوید: متأسفانه آمارها نشان می دهد که ۵۰ درصد از مراکز آزمایشگاهی و مطب های سطح شهر در پرداخت هزینه حمل زباله های عفونی خود که شاید ماهیانه در حدود ۳ هزار تومان باشد، هم کوتاهی می کنند. این در حالی است که پزشکان بیشتر از هر قشر دیگری باید دغدغه سلامت افراد جامعه را داشته باشند. 

تعداد اتوکلاوها در مشهد

بر اساس جدیدترین تقسیم بندی ها زباله ها به ۵ گروه خانگی، بیمارستانی، صنعتی، کشاورزی و ویژه تقسیم می شود.مسئولیت هر یک از این زباله ها به تولید کننده ها برمی گردد و نقش سازمان محیط زیست نظارت بر مدیریت این پسماندهاست. اما در همین راستا کارگروهی از سوی استانداری تشکیل شده است که متناسب با نوع زباله کمیسیون های مختلفی را تعریف می کند. در رأس این گروه معاون استاندار و دبیر آن نیز مدیرکل امور شهری استانداری است. این در حالی است که بر اساس مصوبه هیئت وزیران مدیریت این کارگروه باید به مدیرکل حفاظت محیط زیست استان واگذار شود.با این وجود، معاون اداره کل حفاظت از محیط زیست استان از واگذار شدن این کارگروه به محیط زیست در آینده ای نزدیک خبر می دهد.اما مهندس حسین قادری درباره ادامه روش فعلی و دفن زباله های عفونی نظر مساعدی ندارد.او به خراسان می گوید: دفن پسماندهای بیمارستانی روش مناسبی نیست. در بخشی از زباله گاه مشهد کانال هایی احداث شده بود که زباله های بیمارستانی را پس از آهک زنی در آن جا دفن می کردند اما امروز نه زباله گاه جایی برای این کار دارد و نه ما موافق ادامه این روش هستیم.به اعتقاد وی استانداردترین روش بی خطرسازی زباله هاست.قادری با انتقاد از روش زباله سوزی تصریح می کند: امروزه به دلیل توسعه عمومی شهرها زباله سوزی پیشنهاد نمی شود و تمامی بیمارستان ها باید به سمت استفاده از دستگاه های اتوکلاو حرکت کنند.

تنها ۱۰ بیمارستان از ۳۱ بیمارستان مشهد «اتوکلاو» دارند

وی با بیان این که ۱۰ بیمارستان از ۳۱ بیمارستان مشهد مجهز به این دستگاه هستند، پیشرفت این طرح را در یکی دو سال گذشته مطلوب ارزیابی می کند.معاون انسانی محیط زیست بر اساس آمارهای سال ۸۸، سرانه تولید زباله بیمارستانی را به ازای هر تخت 1.67 کیلوگرم برآورد می کند که این میزان روزانه به ۱۰ تا ۱۲ تن می رسد.به نظر وی ۱۰ درصد از زباله های بیمارستانی عفونی و خطرناک است.قادری در پاسخ به این سوال خراسان که با توجه به امکانات موجود چند درصد از زباله های عفونی بی خطرسازی می شود، می گوید: در این زمینه آمار تفکیک شده ای نداریم ولی باید به سمتی حرکت کنیم که تمام بیمارستان های استان مجهز به دستگاه اتوکلاو باشند.

معاون اداره محیط زیست: هم تأیید کردیم، هم نظارت می کنیم

معاون اداره کل محیط زیست استان در گفت وگو با خراسان از تایید و نظارت دستگاه های اتوکلاو توسط این اداره خبر داد.قادری در پاسخ به ادعای مدیرعامل سازمان بازیافت مشهد مبنی بر ارائه نشدن تأییدیه از سوی اداره محیط زیست برای دستگاه های اتوکلاو خاطر نشان می کند: تأیید کلی را سازمان محیط زیست انجام داده است. البته مدیرعامل بازیافت درست می گوید، ولی آن ها معتقدند دستگاه محیط زیست مکلف است ویژگی اتوکلاو را تأیید کند ولی ما می گوییم در سطح کشور وزارت خانه ما این تأیید را انجام داده است. به عبارت دیگر سازمان ما ویژگی های کلی را تأیید کرده است و مراکز درمانی هم موظف اند برای خرید دستگاه های اتوکلاو طبق همان ویژگی ها عمل کنند. اما از وظایف اصلی اداره کل محیط زیست استان نظارت بر مدیریت پسماندها و نحوه عملکرد دستگاه اتوکلاو است.از قادری درباره چگونگی نظارت محیط زیست و نتیجه آن می پرسیم که پاسخ می دهد، معمولا دستگاه های نظارتی با بوق و کرنا جایی نمی روند. ممکن است همکاران ما در طول روز بازرسی هایی را انجام دهند ولی کسی متوجه آن نشود، اصولا آمارهایی که به شما ارائه می دهیم نشان از این دارد که ما کار نظارت خود را انجام داده ایم.وی ادامه می دهد: البته کتمان نمی کنیم در بازدید از بیمارستان های نظامی کمی مشکل داریم و معمولا هماهنگی ها کمی طول می کشد.این مسئول محیط زیست درباره شرایط دستگاه های اتوکلاو نیز خاطر نشان می کند: این دستگاه باید به «ثبت کننده» مجهز باشد تا فرآیند بی خطرسازی را ثبت کند. در این حالت زمانی که کنترلی توسط ما صورت می پذیرد گراف گویای عملکرد دستگاه است.

یک کارشناس: استاندارد زباله های عفونی 10درصد از زباله های بیمارستانی است

یک کارشناس محیط زیست با بیان این که حجم استاندارد زباله های عفونی باید ۱۰ درصد از زباله های بیمارستانی باشد.

به عفونی بودن ۴۰ تا ۵۰ درصد زباله های بیمارستانی مشهد اشاره می کند و به خراسان می گوید: علت بالا بودن حجم زباله های عفونی در بیمارستان ها تفکیک نشدن آن توسط کادر بیمارستان است.

«مهری رضایی» همچنین علت تفکیک نشدن زباله ها را آموزش ندیدن کارکنان بیمارستان در این باره ذکر می کند و معتقد است: آموزش کارکنان بر عهده دانشگاه علوم پزشکی است و البته نظارت بر مدیریت پسماند که آن هم از وظایف کارشناسان بهداشت است، به صورت کامل در بیمارستان ها انجام نمی شود.این کارشناس محیط زیست درباره روش بی خطرسازی زباله های بیمارستانی استفاده از سیستم اتوکلاو را موثرتر می داند.

وی ادامه می دهد: در حال حاضر از ۳۱ بیمارستان مشهد تنها 10 بیمارستان مجهز به دستگاه اتوکلاو هستند.رضایی درباره روش زباله سوزی نیز خاطر نشان می کند: از آن جا که زباله سوز استاندارد نداریم و فناوری آن هنوز وارد ایران نشده سازمان محیط زیست استفاده از این روش را در کلان شهرها ممنوع کرده است.به گفته وی در این روش کنترلی روی گازهای خروجی وجود ندارد و این مسئله می تواند مشکلات بهداشتی را به دنبال داشته باشد.