موضوع آزمایش: تشریح ملخ

وسایل آزمایش:

1.سینی تشریح

2.لام

3.لامل

4.ذره بین

5.استریو میکروسکوپ

6.میکروسکوپ

7.مجموعه وسایل تشریح

8.شیشه ساعت

9.ملخ

شرح آزمایش:

ساختمان خارجی ملخ

مرحله اول:

ملخی را که از صحرا یا مزرعه گرفته ایم بایستی ابتدا آن در ظرفی که قبلا قطعه ای پنبه آغشته به کلروفرم ویا استات اتیل انداخته ایم قرار می دهیم ودهانه ظرف را می بندیم به این طریق ، پس از چند دقیقه (برحسب غلظت ومقدار ماده مصرفی )ملخ خواهد مرد.به منظورنگهداری ،می توان آن را در الکل 70 درجه قرار داد وبرای این کار باید محلول را چند بار متوالی تعویض کرد.

ملخ مرده را در سینی تشریح قرار دهید ابتدا مشخصات ظاهری آن را به کمک ذره بین بررسی نمایید. اولین چیزهایی که مشاهده خواهید کرد وجود اسکلت خارجی و پاهای بندبند است با دقت بیشتر متوجه می شوید که بدن ملخ شامل سه قسمت متمایز است که عبارتند از: 

1- سر:از6 بند جوش خورده بهم تشکیل می یابد. 

2-سینه :دارای 3 بند است وبال ها وپا ها به آن اتصال دارند

3-شکم:دراز وبند بند است وبه اندام های تولید مثلی ختم می شود.

بدن ملخ از اسکلت خارجی پوشیده شده است. اسکلت خارجی از اپیدرم ترشح می شود ودر دوره های معینی از رشد جانور به طورمنظم می افتد وبه این ترتیب اندازه بدن حشره افزایش می یابد.ملخ های بالغ پوست اندازی ندارند. اسکلت از مجموعه قطعاتی که هریک را اسکلریت می نامند، تشکیل شده است. وبین آن ها کوتیکول(پوستک)نرمی وجود دارد، از این رو حرکت قطعات وزواید بدن امکان پذیر می شود.وجود رنگدانه های درون کوتیکول وزیر آن موجب می شود که حشره بتواند خود را همرنگ محیط کند واز دید دشمنان پنهان گردد.

.Iسر

سر دارای یک جفت چشم مرکب، یک جفت شاخک ( آنتن )دراز وبندبند و سه چشم ساده است.

- چشم های مرکب بصورت دو توده بزرگ در طرفین سر دیده می شوند هر چشم مرکب، از واحدهای شش گوشه ای بنام اوماتیدی تشکیل شده است که در هر اوماتیدی یک تصویر تشکیل می شود.

بوسیله قیچی تشریح، تکه کوچکی از اسکلت خارجی محدب روی چشم را بردارید، این تکه را روی لام قرار داده و یک قطره آب به آن بیفزایید. سپس با نوک سوزن تشریح قسمت سیاهرنگ زیر این تکه را بردارید و آن را با آب بشویید. بعد با دستمال کاغذی آب روی لام را بگیرید. حال یک قطره گزیلول روی لام اضافه کنید. وقتی تقریبا تمامی گزیلول تبخیر شد، یک قطره گلیسیرین بیفزایید، لامل را را بگذارید و در زیر میکروسکوپ مشاهده کنید. آنچه خواهید دید بخشی از قرنیه چشم است. شکل قرنیه نماینده شکل هر کدام از واحدهای چشمی (اوماتیدی) است که در زیر آن قرار می گیرد.

- محل شاخک ها در جلوی سر و بین دو چشم است. به شکل شاخک ها توجه کنید. آنها بندبند هستند و هر بند در محل اتصالش به بند بعدی کمی وسیعتر است. وبرروی شاخک ها موهای حسی ریزی وجود دارد.

قطعات دهانی در ملخ برای جویدن ساز گار شده اند.(از نوع خرد کننده) ودر قسمت پائین سرقرار دارند.

قطعات دهانی عبارتند از:

1- یک لب فوقانی

2- یک قطعه زیر حلقی (زبان)که در وسط قرار دارد.

3- دو آرواره جانبی (ماندیبول)

4- یک جفت آرواره زیرین شامل پالپ های آرواره ای است وهرکدام 5 بندی است.

5- یک لب تحتانی پهن دارای پالپ های لبی وهرکدام واجد دو بند یا دو قطعه است.

سعی کنید با ذره بین قطعات دهانی را مشاهده نمایید. پس از بررسی وشناخت قطعات مختلف دهانی آن ها را بوسیله پنس با احتیاط جدا کرده وبطور منظم در شیشه ساعت قرار دهید ودر زیر استریومیکروسکوپ بررسی کنید.

آیا زواید انگشت مانندی را که به آرواره کوچک و لب پائینی متصلند می بینید؟ بله

این زوائد در حس چشایی و گرفتن ماهرانه اشیا دخالت دارند. 

II. سینه : سینه شامل سه بند است

- قطعه اول یاپیش سینه:بزرگترین قطعه بوده ودر قسمت جلو واقع است.

- قطعه میانی یا میان سینه: در وسط واقع است وبال های جلویی به آن چسبیده اندودر دوطرف این قسمت اسپراکل های سینه ای یهنی منافذ بیرونی تنفس قرار دارند.

- قطعه آخری یا پس سینه:در قسمت عقب سینه قرار دارد.که بال های عقبی به آن چسبیده اند ومنافذ تنفسی در پشت قاعده پاهای این قطعه به خارج باز می شوند.

پس به هریک از قطعات سینه ای یک جفت پای بند بند متصل است وبه بند دوم و سوم سینه علاوه برپاها، دوجفت بال مفصل شده اند.که اولین جفت بال ها ضخیم اند، جفت دوم نازک بوده و در زیر بال های ضخیم تا خورده اند. 

پا:

ملخ وبطور کلی حشرات دارای سه جفت پا هستند.که سومین جفت آن ها بلندتر بوده و به جانور قدرت جهش می دهند.و انتهای قلاب مانند پاها برای نگه داشتن جانور روی برگ گیاهان به کار می رود.

قطعات تشکیل دهنده پا:

1.پیش ران:قطقه کوچک که با بدن مفصل است.

2.پس ران:قطعه کوچک بین پیش ران وران

3.ران:قطعه ای ضخیم بوده وماهیچه های آن در آخرین جفت پا ها بخوبی دیده می شود.

4. ساق: خاردار وباریک بوده ونسبت به ران بلند تر است.

5.مچ یا پنجه:که از سه بند تشکیل شده است.بند ابتدائی آن دارای 3 جفت بالشتک وبند میانی دارای یک جفت بالشتک در سطح زیرین است. همچنین قسمت انتهایی آن دارای یک برجستگی ونرم به نام نرمه است که بین دو چنگال نوک تیز وخشن قرار گرفته است.ملخ به کمک چنگال های انتهایی پا ها می تواند بر روی سطوح خشن وبه کمک بالشتک های ونرمه هابرسطوحی صاف وصیقلی حرکت کند.همه پاها برای راه رفتن وبالا رفتن مورد استفاده قرار می گیرد.پایی که به پس سینه متصل است ران بزرگ وساق دراز دارد وبرای جهیدن جانور به کار می رود.

به کمک پنس،پای ملخ را با قطعه پیش ران از بدن جدا کنید وضمن بررسی قسمت های مختلف،شکل آن را با استفاده از استریو میکروسکوپ رسم نمائید

بال:

بال های جلویی یا پیشین ملخ ضخیم اند وبال های پروازی عقبی را می پوشانند.بال های عقبی بصورت بادبزنی تا خورد ودر زیر بال های پیشین قرار می گیرد ودر حین پرواز از هم باز می شوند.این بال ها وسیله اصلی پرواز حشره به شمار می آیند .هر بال به صورت یک بر آمدگی کیسه مانند از پوشش بدن ظاهر میشودوبه شکل غشای دولایه نازک وپهنی در می آید که درمیان آنها نای ها وجود دارند.اطراف نایی ها سینوس های خونی یافت می شوند.کوتیکول دور نایی هاضخیم می شود وبه این ترتیب رگبال ها را تشکیل می دهد که بال هارا تقویت می کنند. وقتی بال های به رشد کامل رسیدند.سخت وخشک می شوند.ولی جریان خون در داخل آنها ادامه خواهد داشت.

هریک از دوبال ملخ را جدا کرده وبه بررسی آنها بپردازید.

III.شکم:

شکم ملخ استوانه ای وباریک بوده و دارای 11 بند بوده بطوری که 8 قطعه آن به آسانی مشخص است وبند های آخری برای تولید مثل تغییر شکل یافته اند.ملخ نریک قطعه بزرگ انتهایی وملخ ماده چهارزایده مخروطی به نام اندام های تخم ریزی دارد.

اندام ها وزوایدی که در شکم دیده می شوند عبارتند از:

1.در قسمت پایین سینه وشکم ،10 جفت روزنه به نام سوراخ تنفسی وجود دارد که منافذ کوچکی در ابتدای لوله های هوایی (نایی ها )هستند .این لوله ها در قسمت های درونی بدن شاخه شاخه می شوندودستگاه تفسی ملخ را بوجود می آورند.این لوله های هوایی اکسیژن هوا را مستقیما در اختیار یاخته های بدن قرار می دهند.با باز وبسته شدن سوراخ های تنفسی ، جریان هوا تنظیم می گردد .سه جفت منفذ تنفسی جلویی برای عمل دم مورد استفاده واقع می شوند وهوا را مستقیما به همه بافت های بدن می رسانند، در حالی که سایر منافذ تنفسی برای تخلیه هوا در عمل بازدم مورد استفاده قرار می گیرند .

2.در زیربال آخری وطرفین اولین بندشکم پرده صماخ وجود دارد که به منزله اندام شنوایی جانور می باشد. 

3.زایده صفحه فوق مخرجی که در قسمت انتهایی شکم قرار گرفته ودر واقع قسمت پشتی قطعه 11 است.

4.دوزایده تناسلی که در طرفین صفحه فوق مخرجی واقع اند.

5.مخرج در زیر زایده های تناسلی قرار دارد.

6.زایده های طرفین مخرج در دوطرف مخرج قرار گرفته اند

7.اندام تخمگداریا تخمریز:اندام کشیده وانتهایی است که در ملخ ماده وجود دارد. وجهت تخم گذاری بکار می رود.

8.در ملخ نرقسمتی از قطعه شکمی به نام ساب ژنیتال وجود دارد که در انتها به طرف بالا خم می شود.

پس:انتهای شکم ملخ ماده اندام نوک تیزی وجود دارد در حالی که انتهایی شکم ملخ نر گرد است.

جنسیت ملخ مورد مشاهده خود را تعیین کنید.

ساختمان داخلی ملخ

مرحله دوم: در این مرحله دستگاه های داخلی ملخ را بررسی کنید. در این حالت باید از ملخی که به تازگی گرفته نگهداری کرده اید استفاده نمایید. ملخ را از طرف شکم در سینی تشریح قرار دهید. یک شکاف سراسری در سطح پشتی آن و در یک سمت خط وسطی ایجاد کنید. شکاف را از انتهای بدن شروع کنید و به سوی سینه پیش بروید. نوک قیچی را زیاد در بدن فرو نبرید. در حالیکه به سمت جلو پیش می روید، لبه های بریده شده پائین تر را با سنجاق به کف سینی تشریح محکم کنید.

در صورتی که ملخ ماده باشد توده های بزرگ تخم های زرد رنگ را در درون بدنش مشاهده خواهید کرد. تخم ها را خارج سازید و تعداد آنها را تخمین بزنید. در ملخ نر بیضه ها در منطقه عقبی شکم قرار دارند و رنگ آنها سفید یا زرد است.

حفره عمومی بدن را بطور عمده لوله گوارش اشغال کرده است. بعد از دهان یک مری کوتاه وجود دارد که به یک چینه دان بزرگ متصل می شود. چینه دان قسمت اعظم فضای سینه را پر می کند.

در این ناحیه سنگدان نیز وجود دارد که داخل آن از صفحاتی پوشیده شده است. به معده انشعاباتی که کیسه های معدی نام دارند اتصال می یابند. در امتداد معده، روده قرار دارد، که در انتهای آن رکتوم است که سرانجام به مخرج متصل می گردد.

در سمت عقبی معده توده پیچیده و نخ مانندی را مشاهده خواهید کرد که لوله های مالپیگی نام دارند. این لوله ها به جای کلیه های جانورند و مواد زاید نیتروژندار را از خون گرفته، دفع می کنند.

لوله گوارش را در محل مری و نزدیک مخرج ببرید و آنرا همراه با ضمائم از بدن خارج سازید. به کمک یک ذره بین کف حفره عمومی بدن را مورد بررسی قرار دهید تا آنکه طناب عصبی شکم را بیابید. در طول این طناب مناطق برآمده ای وجود دارند که همان گره های عصبی هستند.

دستگاه تنفسی ملخ شامل مجموعه ای نایچه ها و لوله های هوایی است که مستقیما اکسیژن را بداخل بافت های بدن می برند. انتهای لوله های هوایی به منافذ تنفسی بندهای شکم متصل هستند. یک سوزن تشریح را به آرامی وارد یکی از منافذ تنفسی کنید و دیواره داخلی آن را بررسی کنید. به این طریق شواهدی برای وجود لوله های نخ مانندی که به منفذ تنفسی منتهی می شود (لوله های هوایی) به دست خواهید آورد. با قیچی بدقت شکافی در دوره منفذ تنفسی ایجاد کنید. بطوریکه بتوانید آنرا همراه با ملحقات داخلیش جدا سازید. بافت جدا شده را روی لام بگذارید. یک قطره آب به آن بیفزایید و آنرا زیر میکروسکوپ مشاهده کنید. 

از ملخ تشریح شده شکلی رسم کنید و اندامهای مختلف بدن آنرا نامگذاری کنید.